گفتگو با عصمت الله هاتف، رییس مجتمع فرهنگی ـ اجتماعی گزینش نو
و عضو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان
حسین سرامد
• در ابتدا لطفاً در مورد نهاد «مجتمع فرهنگی ـ اجتماعی گزینش نو» و فعالیتهایی که انجام میدهد، توضیح دهید.
تشکر از فرصتی که به ما دادید. «مجتمع فرهنگی ـ اجتماعی گزینش نو»، متشکل از تعدادی از دانشجویانی است، که از دانشگاههای مختلف کابل و ولایات فارغ شده اند.
هدف از تشکیل این نهاد، ایجاد یک محوریت جدید برای دوستانی بود که علاقمند کارهای مدنی، فرهنگی و اجتماعی اند؛ تا بتوانند تواناییها و ظرفیتها را، به دور یک محوریت جمع کنند و با یک پوتانسیل خوبتر در جامعه وارد کار شوند. «گزینش نو»، در ابتدا، به نام «مجتمع فرهنگی ـ اجتماعی زندگی»، در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، در وزارت عدلیۀ جمهوری اسلامی افغانستان، ثبت و راجستر شد؛ ولی بعد از یک سال، بنا به تصمیم مجمع عمومی نهاد، نام آن به «مجتمع فرهنگی ـ اجتماعی گزینش نو» تغییر یافت و در سال ۱۳۸۷ خورشیدی، دوباره در وزارت عدلیه، با نام جدید، ثبت و راجستر گردید و جواز فعالیت به دست آورد. این نهاد، بیشتر، در راستای آگاهیدهی برای مردم، در زمینۀ حقوق شهروندی و تعمیم و تأمین حقوق بشر، کار میکند. بخشی از کارما در راستای فعالیتهای آموزشی است. ما، همین حالا، یک مرکز آموزشی داریم، که در آن حدود ۸۰۰ تن مشغول آموزش استند. تلاش میکنیم تا از طریق این مرکز آموزشی، آموزشهای ابتدایی را با فیس بسیار اندک و در بعضی از موارد، به صورت مجانی، در اختیار دانش آموزان قرار دهیم. همچنان، پیشاپیش انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی، یک پروژۀ آگاهیدهی برای مردم در زمینه انتخابات را، در هماهنگی با کمیسیون مستقل انتخابات، در بعضی از ولسوالیهای ولایت غزنی داشتیم، تا به مردم آگاهی داده شود و تشویق شوند، که به صورت وسیع در انتخابات سهم بگیرند؛ زیرا ما معتقدیم، که مشارکت مردم در فعالیتهای ملی، از جمله انتخابات، زمینه ساز جامعۀ مدنی میباشد. روی هم رفته، تمرکز اصلی کار ما، روی نهادینه ساختن جامعۀ مدنی و تحقق حقوق بشر در افغانستان است.
• شما، در ضمن صحبتها از کار در زمینۀ حقوق شهروندی در جامعۀ افغانی صحبت کردید. میخواهم برای آگاهی خوانندگان مان، از زبان شما بشنویم، که یک شهروند در یک جامعۀ دموکراتیک، از چه حقوقی برخوردار است، که باید به آنها احترام گذاشته شود؟
عرض شود که در نظامهای دموکراتیک، حق آزادی بیان، حق آزادی عقیده و مذهب، حق مالکیت، حق شرکت در فعالیتهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مدنی، حق انتخاب کردن زمامداران، حق انتخاب شدن و خلاصه همۀ حقوقی، که خدا به انسان عطا کرده و مربوط به ذات انسان میشود، برای مردم ضمانت میشود. به این مجموعه حقوق، حقوق شهروندی گفته میشود، که هر فرد جامعه باید از آن برخوردار باشد. این حقوق، باید برای تمامی کسانی که تابع یک قانون اساسی اند و یا تابعیت یک کشور را دارند، به صورت مساویانه در نظر گرفته شود و نباید هیچ تمایزی میان شهروندان قایل شد. در این زمینه، مقامات حکومتی، در برابر شهروندان خود پاسخگو هستند.
• به نظر شما مهمترین معضلاتی را که ما در عرصۀ تحقق حقوق شهروندی در جامعۀ خود داریم، چیست؟
به نظر من، دو چالش بسیار عمده، حقوق شهروندی مردم افغانستان را تهدید میکند.
اولی، پایین بودن سطح آگاهی مردم از حقوق شهروندی شان است. وقتی مردم ندانند، که از چه حقوق مسلمی برخوردار اند و با مفهوم حقوق شهروندی آشنایی نداشته باشند، نمیتوانند آن را برای خود حفاظت کند. فراموش نکنیم، که حقوق شهروندی و در مجموع دموکراسی و جامعۀ مدنی، با حمایت فعال شهروندان جامعه به وجود می آید و حفاظت میشود.
دوم، نبود فرهنگ مدنی و شهروندی در افغانستان است. متأسفانه، یکی از تأثیرات سوء سه دهه جنگ در افغانستان، از بین رفتن فرهنگ شهروندی در کشور است. این دو، از مهمترین چالشها در راه تحقق حقوق شهروندی مردم افغانستان است. به نظر من، ما باید در هردو زمینه تلاش کنیم و این نارساییها را از سر راه خود برداریم. من فکر میکنم، که نهادهای مدنی میتوانند با فعالیت منسجم و سازمانیافته و همکاریهای متقابل، براین مشکلات پیروز شوند و اصولاً رسالت اصلی نهادهای مدنی هم، بلند بردن آگاهیهای مدنی مردم و ایجاد فرهنگ مدنی میباشد. آرزومندیم، که «مجتمع فرهنگی ـ اجتماعی گزینش نو»، سهم اندک خود را در این رسالت ادا کند.