وبلاگ

چنان که میدانیم، انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، تقریباً بعد از دو ماه بلاتکلیفی، قرار شد که به دور دوم کشانده شود. با توجه به غوغای تقلب و تخلف در این انتخابات، دوست داریم در مورد ضرورت شفافیت در انتخابات بشنویم.

باید بگویم که شفافیت در انتخابات یک اصل است و تأمین آن جزئی از حقوق مردم به شمار میرود؛ یعنی مردم در کنار این که حق دارند در انتخابات شرکت کنند و به فرد دلخواه خود رأی بدهند، حق دارند که از شفافیت پروسه و نتیجۀ رأی خود آگاه شوند. این در صورتی ممکن است که با رأی آنها برخورد صادقانه شود و تمامی پروسه های انتخابات عادلانه و شفاف بررسی شود. از لحاظ منطقی نیز میتوان اثبات کرد که رعایت شفافیت در انتخابات، یک اصل است و قدرت سیاسی، از خواست و ارادۀ مردم نشأت میگیرد؛ یعنی اریکه داران قدرت باید با رأی و نظر مردم انتخاب شوند. وقتی مردم به کسی رأی میدهند که رهبری کنندۀ قدرت باشد، باید بدانند که نتیجۀ رأی آنها چه بوده است. با توجه به این نکته، مبرهن است که وقتی کسانی با نتیجۀ انتخابات، شفاف و صادقانه برخورد نمیکنند و نمیخواهند مردم از نتیجۀ رأی خود خبر شوند، حتماً ارادۀ سوئی در کار است و میخواهند به رأی مردم دستبرد بزنند. اگر این ارادۀ سوء مطرح نباشد، چه دلیلی میتوان یافت که عدم شفافیت، یا حتا دو ماه تأخیر را در اعلان نتیجۀ انتخابات توجیه کند؟ علاوه بر این، تقلب و تخلفی که در انتخابات اخیر رخ داد، مفهوم بی حرمتی نسبت به مردم را نیز در خود داشت و اعتماد آنها را خدشه دار ساخت. احیاناً اگر حکومتی هم با این همه تقلب به وجود می آمد، اتوریتۀ لازم را برای ادارۀ کشور نداشت. من امیدوارم که دور دوم انتخابات، با آن که با مشکلات بسیار فراوان مواجه است، بتواند اندکی اعتماد مردم را احیا کند. من بدون آن که شخص خاصی را متهم کنم، می گویم که غوغای تقلب در انتخابات اخیر بر اعتماد و انگیزۀ مردم بسیار تأثیر منفی به جا گذاشت. تقلبها و تخلف کاریها، بیشتر از سوی هواداران و وابستگان دو نامزد اصلی رقیب صورت گرفته است. حالا ممکن است توسط یک جانب تقلب بیشتر صورت گرفته باشد، توسط جانب دیگر کمتر، ولی مهم این است که ارادۀ سوء نسبت به رأی مردم، در هردو جانب وجود داشته است.

همانگونه که شما اشاره کردید، تقلب اعتماد مردم را نسبت به انتخابات و حکومت برآمده از انتخاباتِ ناسالم و غیرشفاف، از بین می برد. به نظر شما حکومتی که بدین صورت شکل بگیرد چقدر قادر خواهد بود که کشور را اداره کند؟

پاسخ این پرسش، بسیار روشن است و تا حدودی در خود پرسش نیز نهفته است. وقتی مردم نسبت به حکومت اعتماد نداشت و اتوریتۀ او را مشروع ندانست، به اطاعت از آن تن در نخواهد داد. در نتیجه، حکومت در اجرای وظایف خود گرفتار مشکل خواهد شد. اقتدار حکومت باید توسط مردم قابل احترام و مشروع دانسته شود تا مردم به اطاعت از آن تن در دهند. در غیر آن فاصله میان مردم و حکومت بیشتر خواهد شد. این فاصله، در حکومتهای غیر مردمی و استبدادی، با خشونت و اعمال زور جبران خواهد شد؛ یعنی مردم با قوۀ فشار وادار به اطاعت از حکومت میشود. فراموش نکنیم که حکومت خوب، مردم را به اطاعت از خود باورمند میسازد، در حالی که حکومتهای بد و استبدادی، بر مردم، با اعمال فشار و زور حکومت میکنند. امّا وقتی پای اعمال فشار و زور در میان باشد، باید پرسید که حکومت آیا همواره میتواند با استفاده از زور، مردم را وادار به اطاعت کند؟ شاید در یک قلمرو محدود بتوان چنین کاری را انجام داد؛ ولی در ساحۀ گسترده یی به سطح کشورهای امروزی این کار ناممکن است. وانگهی فراموش نکنیم که اصولاً وظیفۀ حکومت اجرای قانون است، نه اعمال و تحمیل خودکامانۀ قدرت بر مردم. پس آیا حکومتی که رضایت و اعتماد مردم را باخود نداشته باشد، میتواند در تمامی قلمرو خود، در سراسر کشور، قانون را اجرا کند؟ از این رو میتوان گفت که حکومت برآمده از تقلب و ناسالم و غیرشفاف، که اعتماد مردم را با خود ندارد، قادر به ادارۀ کشور نخواهد بود.

شما دور دوم انتخابات ریاست جمهوری را، که قرار است به زودی برگزار شود، نسبت به دور اول چگونه ارزیابی میکنید؟

مطمئناً دور دوم انتخابات از جنبه های مختلف گرفتار مشکلات فراوانی خواهد بود. مشکل امنیت، کمی فرصت تعیین شده برای تدارکات، کمبود امکانات، هزینۀ سنگین آن و احتمالاً کمرنگ بودن مشارکت مردم، برخی از مهمترین مشکلات آن است؛ امّا برگزاری این انتخابات، حداقل یک جنبۀ مثبت بسیار مهم دارد و آن این که مردم باور خود را نسبت به مکانیسم انتخابات و نظام دموکراسی از دست نمیدهند و به نقش سازنده و مؤثر خود ایمان پیدا میکنند. اگر این انتخابات، با این غوغای گستردۀ تقلب، منجر به شکلگیری حکومت میشد، به نظر من اکثریت مردم، مکانیسم انتخابات را یک چیز بی ارزش و بیهوده میپنداشتند. از این رو برگزاری دور دوم انتخابات، هرچند شاید نتیجۀ قابل قبول خلق نکند و با نواقص گسترده طرف خواهد بود، ولی حداقل اهمیت مکانیسم انتخابات را در ذهن مردم احیا میکند.