حسین سرامد
هشتم مارچ برابر است با روز جهانی زن. روز هشتم مارچ به عنوان «روز زن» تقریباً به صورت اتفاقی تعیین شد. این روز حاصل مبارزات سخت و پیگیر زنان در کارخانه‌های آمریکا و آلمان و بعضی کشورهای دیگر، در جریان قرنهای نوزدهم و بیستم، است. کارخانه‌های بزرگ کشورهای صنعتی در قرن نوزدهم به نیروی انسانی ارزان برای کار ضرورت داشت. انحصار کارخانه‌ها و منابع کار باعث می‌شد که انسانها با شرایط بسیار طاقت فرسا و دستمزد ناچیز به کارهای بسیار شدید تن در دهند. نیروی زنان برای این هدف ارزانترین گزینه بود، از این رو زنان از وضعیت بسیار ناگوارتر برخوردار بودند. در سال ۱۸۵۷ در این روز کارگران نساجى زن در یک کارخانۀ بزرگ پوشاک، در نیویارک آمریکا، براى اعتراض علیه شرایط توانفرسای کار و وضعیت اقتصادی ناگوار شان دست به اعتصاب زدند. با آن که اعتصاب آنان با توجه به انحصاری بودن زمینه‌های کار و امکانات مورد نیاز زندگی نمی‌توانست زیاد مؤثر تمام شود، ولی خاطرۀ این روز در ذهن کارگران کارخانۀ نساجی نیویارک باقی ماند. تمرکز امکانات اقتصادی در نیمۀ دوم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شرایط کار را هرچند سخت تر می‌ساخت، ولی زمینه برای گسترش اعتراضات زنانِ کارگر در کارخانه‌های بزرگِ کشورهای صنعتی نیز بیشتر می‌شد. در روز هشتم مارچ سال ۱۹۰۸، کارگران زن در کارخانۀ نساجی نیویارک، خاطرۀ پنجاه سالگی اعتصابِ سال ۱۸۵۷ را زنده کردند. اعتصاب آنان، صاحبان کارخانه را به وحشت انداخت و باعث شد که آنان را در محل کار شان محبوس کنند و آتش سوزی ناگهانی، که در این کارخانه اتفاق افتاد، باعث شد که حدود ۲۱ تن از این کارگران قربانی آتش سوزی شوند. پس از آن جنبشهای زنان، هشتم مارچ را به خاطرۀ جاودانۀ رنج و محرومیت زنان تبدیل کردند و در سال ۱۹۱۰ این روز را، به صورت رسمی، به عنوان «روز جهانی زن» نامگذاری کردند. در سالهای بین دو جنگ جهانی، به دلیل رشد نظامهای فاشیستی و بحران شدید اقتصادی در کشورهای صنعتی، زمینۀ فعالیت جنبشهای زنان محدودتر شد و تجلیل از روز جهانی زن نیز در حاشیه قرار گرفت. بعد از جنگ بود که با تشکیل سازمان ملل و پیدایش اعلامیۀ حقوق بشر و تأکید روی محرومیت زداییِ از زنان، خاطرۀ روز جهانی زن دوباره زنده شد. پیدایش جنبشهای حقوق بشر و مخصوصاً جنبشهای حقوق زنان، در اهمیت یافتن این روز نقش بزرگی داشت. در دهۀ هشتاد، روز هشتم مارچ، به یک نماد معنادار در تمام کشورهای دموکراتیک جهان مطرح شد و دوباره موضوعاتى مانند برابرى حقوق زنان در تمام عرصه هاى زندگى و رفع هرگونه تبعیض در زندگى خانوادگى و حمایت از مادران در دوران حاملگى و بعد از زایمان، مورد توجه قرار گرفت. یکى از نقاط اوج این اعتراضات در سال ۱۹۹۴ بود که بیش از یک میلیون زن در سراسر آلمان علیه تبعیض و نابرابرى در حقوق زنان در آن شرکت کردند.
روز جهانی زن در واقع یادآور مبارزۀ پیگیر علیه فشار، محرومیت، تبعیض و بی‌عدالتی در مورد زنان و نمادی برای تأکید بر حقوق انسانی زن به عنوان یک انسان برابر با انسانهای دیگر است. هرچند در آغاز، روز هشتم مارچ را به عنوان اعتراض در برابر شرایط سخت کار و وضع ناگوار اقتصادی زنان برگزار می‌کردند، ولی امروزه این نماد بر تمام جنبه‌های حقوق انسانی زن تأکید دارد.
با آن که در جهان امروز تلاشهای زیادی برای برابری در حقوق و امتیازات زنان با مردان صورت می‌گیرد، ولی نه تنها در کشورهای عقب ماندۀ جهان، بلکه حتا در کشورهای متمدن نیز واقعیتها نشان دهندۀ نابرابریهای زیادی بین زن و مرد است؛ آنان از امکانات آموزشى و بهداشتى به مراتب کمترى برخوردارند؛ سه چهارم بیسوادان در سطح جهان را زنان تشکیل مى‌دهند؛ ظلم و اجحاف گوناگون هنوز بر زنان روا داشته می‌شود. می‌توان گفت که زنان، مخصوصاً در کشورهایی عقب ماندۀ مثل افغانستان، در کنار کودکان، ضربه‌پذیر ترین و بی‌پناه‌ترین قشر جامعه است. در افغانستان این بی‌پناهی علاوه بر این که ناشی از بحرانهای اجتماعی و بی‌ثباتی سیاسی و بحرانهای ناشی از سالهای جنگ است، ریشه در فرهنگ و باورهای سنتی مردم افغانستان نیز دارد. این مسأله باعث شده است که زنان و دختران حتا در گوشه‌های خانه‌های شان نیز امنیت خود را از دست بدهند و محیط خانواده نیز به آنان پناه ندهد. وقتی خانواده نتواند برای یک زن امنیت و آرامش خلق کند، به این معناست که زنان آرامش و اطمینان روانی خود را نیز از دست می‌دهند؛ چیزی که می‌توان گفت بدترین مرحلۀ بی‌پناهی است. جامعه‌یی که نتواند برای نیمی از پیکرۀ خود آرامش و امنیت خلق کند، چگونه می‌تواند آرامش و امنیت داشته باشد؟ این پرسشی است که اولاً باید هرکس از خود بپرسد و پاسخ آن را در روابط خانوادگی خود پیدا کند و سپس تمام نهادهای مسؤول، در پیش چشم خود داشته باشند.
با اینهمه تجلیل از روز جهانی زن به معنای احترام گذاشتن به حیثیت و کرامت انسانی زن است. این احترام باید در جامعه عام شود و هرفرد باید خود را ملزم به این احترام بداند. اگر حیثیت و کرامت انسانی، همزمان با مردان، برای زنان نیز احترام شود، می‌توان جامعۀ سعادتمند و باکرامت داشت.
هشتم مارچ، روز جهانی زن ، نماد کرامت انسان زن، بر تمام انسانهای با کرامت و آزاده مبارک باد!