«صدای مردم به دوحه نمی‌رسد»
برخی فعالان مدنی به این باورند که تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت به نوعی ترکیب سهمیه‌بندی‌شده دارد و به همین دلیل نمی‌تواند از تمام مردم افغانستان نمایندگی کند؛ از همین‌رو به گفته‌ی آنان صدا و خواسته‌ی بخش بزرگی از مردم به گوش طرف‌های مذاکره نخواهد رسید.
عبدالله احمدی، فعال مدنی در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید، شهروندان، از جمله فعالان جامعه‌ی مدنی، علما، زنان و جوانان نقش مهمی در روند صلح دارند، اما جای صدای اکثر آنان در گفت‌وگوهای صلح خالی است. «چیزی که فعلا در گفت‌وگوهای صلح جای آن خالی است، صدای مردم و خواست آنان است. فعلا گفت‌وگو فقط بین نمایندگان دولت و طالبان است و صدای بخش بزرگی از مردم در آن‌جا شنیده نمی‌شود. من فکر می‌کنم برای رساندن صدای مردم به این نشست، نیاز به یک بسیج همگانی است.»
شبکه: در این صورت دیدگاه شما در رابطه با ادعای همه‌شمول بودن تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت و نمایندگی آن از تمام مردم چیست؟
احمدی: چنین ادعاهایی از طرف حکومت وجود دارد، اما دولت اعضای هیئت مذاکره‌کننده را مانند یک شرکت سهامی انتخاب کرده است. نمایندگان افراد و گروه‌های قدرتمند به اساس سهمیه‌بندی عضو این تیم شده‌اند، مثلا ممکن است نمایندگان زیادی از اقلیت‌ها در این هیئت حضور نداشته باشند. ممکن است در تیم مذاکره‌کننده بعضی مسائل مهم در نظر گرفته شده باشد، اما در کل با توجه به نگرانی‌ها در رابطه با حفظ دست‌آوردها و ارزش‌ها جای بسیاری از افراد، از جمله علمای دیگراندیش، روشنفکران و نمایندگان رسانه‌ها و جامعه‌ی مدنی در این گفت‌وگوها خالی است. خواست ما به عنوان فعالان مدنی این است که نقش واقعی جامعه‌ی مدنی که نظارت بر روند است، به آن داده شود؛ تا اطمینان حاصل شود که با سرنوشت و دست‌آوردهای مردم معامله صورت نمی‌گیرد. متاسفانه تا کنون زمینه‌ی نظارت جامعه‌ی مدنی بر روند گفت‌وگوها فراهم نشده است.
شبکه: ارزیابی‌تان از آن‌چه تا کنون در مذاکرات گذشته است، چیست؟
احمدی: در کل می‌توان گفت این گفت‌وگوها یک فرصت تاریخی و یک روند ارزشمند است. مردم از یک طرف از جنگ خسته شده‌اند و منتظرند که توافق صورت بگیرد و صلح برقرار شود و از سویی نیز از احتمال تکرار تجربه‌های تلخ گذشته نگران‌اند. موضوع دیگر این است که روند صلح مقداری آهسته پیش می‌رود و چالش‌هایی بر سر راه آن وجود دارد؛ هر یک از دوطرف گفت‌وگوها روی خواسته‌های خود و داشتن سهم بیشتر در قدرت پافشاری می کنند و از طرفی شهروندان نمی‌دانند که در مذاکرات دقیقا چه اتفاقاتی در حال افتادن است.
شبکه: به نظر شما گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به‌ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
احمدی: نگرانی عمده‌ی جامعه‌ی مدنی و دیگراندیشان این است که طالبان تغییر نکرده‌اند. این گروه همان گروه گذشته و با همان افکار و ایدئولوژی‌های سابق است؛ به همین دلیل نگرانی‌هایی وجود دارد که در نتیجه‌ی تفاهم، حقوق زنان در نظر گرفته نشود و دست‌آوردهای دو دهه‌ی گذشته به معامله گرفته شود. از سویی بعضی‌ها خوشبین‌اند و به این باورند که طالبان تغییر کرده‌اند و ادعا دارند که حقوق زنان را مطابق شریعت می‌پذیرند؛ در حالی که می‌دانیم که برداشت طالبان از شریعت کاملا متفاوت است و با تفسیرهای مدرن فرق می‌کند؛ وقتی طالبان می‌گویند حقوق زن مطابق شریعت، یعنی زنان مکتب نروند و کار نکنند.
شبکه: توانایی و ظرفیت اعضای زن تیم مذاکره‌کننده برای دفاع از حقوق زنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
احمدی: به نظر من وضعیت رضایت‌بخشی ندارند. بعضی از نمایندگان زن، با این‌که تجربه‌های خوب سیاسی دارند، نمی‌توانند از تمامی گروه‌های زنان در کشور نمایندگی کنند. اعضای زن تیم مذاکره‌کننده از جمله کسانی‌اند که به چهره‌های تکراری تبدیل شده‌اند و در همه‌جا فقط همین چندتن حضور دارند. آنان نمی‌توانند نماینده‌ی تمام زنان افغانستان باشند؛ زیرا بانوان کشور گروه‌های مختلف فکری در جامعه را تشکیل می‌دهند و نمایندگی از آنان را نمی‌توان به همین چندتن خلاصه کرد. به هر صورت فکر می‌کنم بهتر بود انتخاب نمایندگان زنان همه‌شمول باشد؛ یعنی زنانی از گروه‌های مختلف اجتماعی برای عضویت در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت انتخاب می‌شدند و به چهره‌های جدید نیز فرصت داده می‌شد.
شبکه: برخی به این باورند که نفس حضور زنان در مذاکرات می‌تواند تاثیراتی بر موقف طالبان نسبت به بانوان داشته باشد، نظر شما در این مورد چیست؟
احمدی: حضورشان بسیار مهم است؛ وقتی یکی از طرف‌های گفت‌وگوی طالبان زنان‌اند و این گروه با آنان چانه‌زنی می‌کنند به این معناست که طالبان خواسته یا ناخواسته حضور زنان را پذیرفته‌اند. از سویی ممکن است تصوراتی که طالبان نسبت به بانوان دارند تغییر کند و آنان بپذیرند که زنان هم می‌توانند سیاست‌مدار، خبرنگار یا رهبر باشند. در کل این‌که طالبان حرف‌های زنان را به صورت مستقیم می‌شنوند خوب است.
شبکه: به نظر شما اگر قرار باشد برای رسیدن به توافق محدودیت‌هایی در حقوق زنان وضع شود، پذیرفتنی است؟
احمدی: من فکر می‌کنم معامله‌کردن حقوق و آزادی‌های زنان یا شهروندان دیگر، از جمله اقلیت‌های قومی و مذهبی برای دستیابی به صلح، به هیچ‌وجه ما را به صلح پایدار نمی‌رساند، بلکه شاید توافقی که صورت می‌گیرد، تنها به قطع موقتی جنگ منجر شود که این به نظر من اساس یک منازعه‌ی طولانی را در افغانستان می‌گذارد.
شبکه: به نظر شما مشارکت طالبان در حکومت چه تاثیری بر فعالیت‌های جامعه‌ی مدنی خواهد گذاشت؟
احمدی: نگرانی ما این است که در نتیجه‌ی توافقات بین دو طرف، حقوق شهروندان، به‌ویژه زنان و اقلیت‌ها و آزادی‌هایی چون آزادی بیان و مطبوعات معامله شود که اگر این اتفاق بیفتد و مجبور شویم به خاطر صلح هزینه‌هایی از قبیل حقوق بشر و آزادی‌های انسانی را بپردازیم، این به معنای بازگشت به دوره‌ی اختناق است که در نتیجه، آزادی‌ها محدود و فضای مدنی بسته خواهد شد و ما، در حالی که جهان در حالت توسعه و پیشرفت است، سال‌ها به عقب برخواهیم گشت و یک عقب‌گرد جبران‌ناپذیر تاریخی در افغانستان رخ خواهد داد.
شبکه: دولت چه موضوعاتی را باید در اولویت مذاکرات قرار دهد؟
احمدی: دولت زمانی می‌تواند نمایندگی خوبی از مردم کند که خواسته‌ها و اولویت‌هایش مطابق خواسته‌های شهروندان باشد که در این‌صورت مردم هم از دولت حمایت خواهند کرد. خط سرخ دولت در قدم اول باید حفظ ساختار و نظام دموکراتیک و در مرحله‌ی بعد، قانون اساسی و تعدیل آن بر اساس خود قانون باشد. مسئله‌ی دیگری که خواست شمار زیادی از مردم به شمول جامعه‌ی مدنی است، حفظ تعهدات و اسناد بین‌المللی‌ای است که افغانستان به آن پیوسته است و این‌که کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشر نیز حفظ شود تا افغانستان به چندین‌سال پیش برنگردد و از دایره‌ی جامعه‌ی جهانی بیرون نشود.
آقای احمدی می‌گوید، از آن‌جایی که هنوز حتی اصول مذاکرات نهایی نشده، پیش‌بینی در مورد نتایج آن دشوار است. با این حال به باور وی، نتیجه‌ی گفت‌وگوها به هیئت مذاکره‌کننده‌ی صلح و راه‌برد آن برای پیش‌برد مذاکرات بستگی دارد.