انعکاس صدها صدا در رابطه با زنان و صلح؛ تلاشی برای ارایه روایتهای زنان افغانستان
از آغاز روند صلح در کشور، یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها در رابطه با نامعلوم‌بودن جایگاه حقوق زنان در این روند بوده است. شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر در برنامه‌ای زیر عنوان «زنان و صلح: در میان ترس و امید» شامل یک‌صد مصاحبه و 365 پیام از شهروندان در سراسر کشور، تلاش کرده است روایتی نسبتا جامع از زنان کشور بسازد.
سید حسین انوش، رییس اجرایی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر می‌گوید، انگیزه‌ی آنان از طراحی چنین برنامه‌ای دست‌یابی به بهترین راه ممکن برای ساختن یک روایت جامع از زنان افغانستان بوده است. «با آغاز مذاکرات صلح، این پرسش به ذهن ما خطور کرد که چه‌طور می‌توان برای حضور معنادار زنان در روند صلح یک روایت ساخت. از سویی متوجه شدیم که شماری از زنانی که بسیار فعال‌اند چیزی نمی‌نویسند و تلاشی برای انعکاس روایت‌های‌شان نمی‌کنند که این باعث تضعیف صدای آنان در روند صلح می‌شود.»
شبکه: هدف مشخص این برنامه چیست؟
انوش: این برنامه حاصل کار گروهی و تیمی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر است. یکی از اهداف این برنامه این بود که بتوانیم از این طریق صدای زنان را به صورت رساتر به جامعه، مذاکره‌کنندگان و سایر گروه‌های ذی‌دخل در روند صلح کشور برسانیم. از جانب دیگر فرهنگ ما بیشتر مونولوگ است تا دیالوگ؛ به همین دلیل ما تلاش کرده‌ایم با همین گام‌های کوچک فرهنگ دیالوگ یا گفت‌وگو را تقویت کنیم. از سویی نفس تولید محتوا و تولید متن حایز اهمیت است، فکر می‌کنم انجام‌دادن یک صد مصاحبه با زنان و مردان فعال در بخش‌های مختلف و نشر 365 پیام نوشتاری و ویدیویی شهروندان در رابطه با حضور معنادار زنان که از بخش‌های مهم و اساسی برنامه‌ی ما بود می‌تواند موجب تقویت جایگاه زنان در وضعیت حساس کنونی شود.
شبکه: تا چه اندازه به تاثیرگذاری این برنامه باور دارید؟
انوش: ما روزانه صدها پیام در شبکه‌های مختلف اجتماعی دریافت می‌کنیم و شاهد علاقه‌مندی شدید مردم برای نشرشدن پیام‌شان و انعکاس صدای‌شان از این راه استیم. اگرچه به دلیل زیاد بودن پیام‌ها فرصت پاسخ‌گویی به تمام آن‌ها نیست، اما این چیزی از علاقه‌ی مخاطبان ما برای پیگیری در این مورد کم نمی‌کند. مصاحبه‌هایی که ما طی برنامه‌ی زنان و صلح با افراد شناخته‌شده و فعالان جامعه‌ی مدنی انجام دادیم در روزنامه‌های معتبر کشور به چاپ رسید و پیام‌های شهروندان در رابطه با این موضوع در صفحه‌های اجتماعی ما نشر شد.
شبکه: ارزیابی شما از آن‌چه تا کنون در گفت‌وگوهای صلح گذشته است چیست؟ تا چه اندازه می‌توان به نتیجه‌ای مطلوب امیدوار بود؟
انوش: از آغاز مذاکرات تا کنون نگرانی ما در رابطه با چارچوب مذاکرات صلح بوده است و اینکه این مذاکرات به کدام اساس و با کدام مکانیزم‌ها صورت می‌گیرد. نگرانی بزرگ دیگر این است که تا به حال روی آتش‌بس توافق صورت نگرفته است. از سوی دیگر امیدواریم که در چارچوب ساخته‌شده برای مذاکرات صلح، یکی از اصول پذیرفته‌شده‌ی حل منازعه‌ی افغانستان گفت‌وگو باشد، نه اینکه افراد ملکی را سپر قرار دهیم، مسافران را در شاه‌راه‌ها به گروگان بگیریم و با حقوق زنان، آزادی بیان و قانون اساسی معامله کنیم.
شبکه: به نظر شما گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به‌ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
انوش: کارکرد سیاه طالبان در دوران حاکمیت‌شان در افغانستان به هیچ‌صورت قابل دفاع نیست. به همین شکل افزایش خشونت‌ها از سال 2005 تا امروز که افراد ملی و تاسیسات عام‌المنفعه را آماج قرار می‌دهد نیز هیچ‌یک قابل توجیه نیستند، اما سوال این است که در صورتی که با این گروه از راه گفت‌وگو پیش نرویم و به نتیجه نرسیم، آیا از راه نظامی به نتیجه خواهیم رسید؟ با کشته‌شدن یک طالب، ده‌طالب دیگر از اعضای خانواده و اقوام‌شان به این گروه می‌پیوندند؛ به همین دلیل فکر می‌کنم تنها راه حل برای این منازعه و چالش، گفت‌وگو است. همچنین باید از فرصتی که با ایجاد ائتلاف جهانی برای صلح به میان آمده است استفاده کنیم، مثلا کمک‌های مشروط از جانب کشورها و نهادهای بین‌المللی می‌تواند ابزار فشار برای هر دو طرف مذاکره باشد.
شبکه: آیا حضور زنان در گفت‌وگوهای صلح می‌تواند تاثیری بر رویکرد زن‌ستیزانه‌ی طالبان داشته باشد؟
انوش: به نظر من تعداد زنان حاضر در این مذاکرات بسنده نیست و ما می‌توانستیم نمایندگان بیشتری از زنان داشته باشیم تا بتوانند در این گفت‌وگوها مسائل زنان را با تیم مخالف مطرح کنند. در حال حاضر زنان در بخش‌های مختلفی از جمله سیاست، اقتصاد، فرهنگ، رسانه، جامعه‌ی مدنی و ورزش فعال‌اند و باید از حضور خود در روند صلح نیز دفاع کنند.
شبکه: به نظر شما حضور طالبان در قدرت چه تاثیری بر فعالیت نهادهای مدنی خواهد گذاشت؟
انوش: طبیعی است که ما نگرانی‌هایی جدی‌ای در این مورد داریم، از جمله اینکه مبادا فعالیت‌های جامعه‌ی مدنی تهدید یا محدود شود. جامعه‌ی مدنی نه طرف‌دار طالب و نه هم طرف‌دار دولت است و به خاطر عدالت، حقوق شهروندان و ارزش‌ها، ایستادگی و کار می‌کند. از سوی دیگر انتظار ما این است که فعالیت‌های جامعه‌ی مدنی محدود نشود؛ زیرا این نهادها، هیچ‌گاه درگیر جنگ نبوده‌اند و ملکی استند، همچنین حقوق و آزادی‌های‌شان به هیچ‌وجه نباید محدود شود؛ چون جامعه‌ی مدنی یکی از ستون‌های انکشاف برای دولت است که می‌تواند به صورت منظم از کارکردهای دولت نظارت کند و در مورد ارائه‌ی خدمات دولت به شهروندان و چگونگی ادای مسئولیت حکومت در برابر اسنادهای بین‌المللی حقوق بشر گزارش تهیه کند و فوق‌العاده در این بخش موثر واقع شود. در کنار این موارد نباید منکر نقش نهادهای امدادرسانی بود؛ فعالیت این نهادها در بخش حقوق بشردوستانه‌ی بین‌المللی، معارف، صحت و خدمات دیگر در بیست سال اخیر فوق‌العاده ارزشمند بوده است و ارائه‌ی چنین خدماتی باید ادامه پیدا کند.
آقای انوش می‌گوید، فکر نمی‌کند طالبان توانایی این را داشته باشند که قوانین دوران حاکمیت‌شان را در کشور پیاده کنند، اما این نگرانی وجود دارد که تلاش آنان برای رسیدن به چنین هدفی به آغاز یک منازعه بی‌انجامد و اگر چنین شود، سرانجام این منازعه نامعلوم خواهد بود.