دسترسی به اطلاعات، به یکی از نیازمندیهای مهم در کشور مبدل گردیده است. گستردگی فساد اداری، کم توجهی به خواستهای شهروندان برای اطلاعات در جریان انتخابات و نبود ارتباط ارگانیک میان شهروندان و دولت افغانستان، از نتایج و پیامدهای ناخوشایند کمبود دسترسی به اطلاعات به حساب می آید.
در جریان شش سال اخیر، شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، بحثهای گسترده یی را در پیوند به حقوق بشر راه اندازی نموده است و در نتیجۀ این بحثها، به این باور رسیده است، که پرداختن به دسترسی به اطلاعات، زمینه های تطبیق ارزشهای حقوق بشر را مساعدتر میگرداند.
برای پرداختن کارشناسانه پیرامون دسترسی به اطلاعات، شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، سمپوزیم تحلیلی پیرامون دسترسی به اطلاعات را، به تأریخ ۲۹ می ۲۰۰۹، در شهر مزارِشریف راه اندازی نمود. اشتراک کنندگان این سمپوزیم، عوامل کمبود دسترسی به اطلاعات را به پژوهـــش گرفت و راهــــهای مـــؤثری را برای شـبکۀ جامعۀ مدنی و حقـوق بشر افغانستان پیشنهاد نمود. سمپوزیم تحلیلیِ مذکور دریافت، که برای واقعی ساختن دسترسی به اطلاعات، نیازی به قانون دسترسی به اطلاعات وجود دارد. سمپوزیم پیشنهاد نمود تا گروه کاریی از نخبگان در شهر مزارِشریف شکل گیرد، تا این گروه، نخستین پیشنویس قانون دسترسی به اطلاعات را تهیه نماید. دریافتهای این سمپوزیم شامل برنامه های اجرایی شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر گردید. پس از آن که گروه کاری شکل گرفت، دبیرخانۀ شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، هماهنگیهای لازم را برای شکلگیری نخستین طرح پیشنویس فراهم نمود. اعضای گروه کاری، که عبارتند از آقای سید محمد اسلامی، کارشناس امور دینی، آقای رحیم ابراهیم، روزنامه نگار و استاد دانشگاه، آقای تقی واحدی، روزنامه نگار و فعال حقوق بشر و آقای کاوه سحاب، کارشناس امور حقوقی، توانستد در مدت هفت ماه کار خستگی ناپذیر، نخستین طرح پیشنویس را تهیه کنند و آن را برای نهادهای مدنی، رسانه ها و روشنفکران پیشکش نمایند.
پس از آن که نخستین طرح پیشنویس قانون دسترسی به اطلاعات جمعبندی گردید، برنامه های کاری برای راه اندازی گفت و شنودهای سازنده در سطح کشور، از سوی دبیرخانۀ شبکه و گروه کاری در شهرِ مزارِشریف ترتیب گردید.
بر اساس این برنامۀ کاری، گفت و شنود گسترده در سطح کشور، در پنج مرحله، به عنوان مرحلۀ عملی کار برای کسب دیدگاهها و دستیابی به مشروعیت قانون دسترسی به اطلاعات، راه اندازی میگردد.
دور نخست: درین دوره، گروه کاری، طرح پیشنویس را برای نهادها و دست اندرکاران امور حقوق بشر و نهادهای مدنی و دولتی در شهرِ مزارِشریف پیشکش کرد و از این گفت و شنودها، دیدگاههای جدیدی را جذب نمود، که بر غنابخشیِ پیشنویس بسیار مؤثر بود.
دور دوم این برنامه را راه اندازی برنامه های گفت و شنود سازنده با نهادهای جامعۀ مدنی، نهادهای دولتی، دانشگاه و روشنفکران و مدافعین حقوق بشر در شهر هرات تشکیل میدهد. درین دور، نمایندۀ گروه کاریِ پیشنویس قانون دسترسی به اطلاعات، طرح نخستین پیشنویس را در شهر هرات پیشکش خواهد کرد و برای تقویت بیشتر پیشنویس، دیدگاههای روشنفکران و سایر نمایندگان بخشهای دولتی و جامعۀ مدنی را به آن خواهد افزود.
دومین سمپوزیم تحلیـــلی پیرامــــون دســـــترسی به اطلاعات، زیرنامِ «دسترسی به اطلاعات و نقش آن در تأمین دموکراسی و ترویج فرهنگ حقوق بشر»
همزمان با تدویر برنامه های گفت و شنود سراسری در کشور، دومین سمپوزیم تحلیلی دسترسی به اطلاعات، زیرنام «دسترسی به اطلاعات و نقش آن در تأمین دموکراسی و ترویج فرهنگ حقوق بشر» در ماه جون سال ۲۰۱۰، با پیشکش مقاله های پژوهشی توسط اعضای پارلمان افغانستان، برگزار میگردد. این مقاله های تحلیلی، «نقش دسترسی به اطلاعات در فرهنگ پارلمانتریسم»، «نقش دسترسی به اطلاعات در ایجاد میکانیسمهای شفافیت و حسابدهی»، «نقش دسترسی به اطلاعات در تأمین حاکمیت قانون» و «نقش دسترسی به اطلاعات در تأمین حقوق بشر» را دربر میگیرد. مقاله های مذکور، از سوی اعضای شورای ملی کشور تهیه گردیده و در جریان سمپوزیم ارایه میشود و با مباحثات گستردۀ روشنفکران، مدافعین حقوق بشر و رسانه ها همراهی خواهد گردید. تحلیلگران و شرکت کنندگان دومین سمپوزیم تحلیلی، پیش از تدویر سمپوزیم، پیشنویس قانون دسترسی به اطلاعات را به دست آورده و با استفاده از برداشتها و پیامدهای مقاله های تحلیلی، پیرامون آن بحث خواهند داشت.
دور سوم این برنامه، شامل گفت و شنود سازنده با نهادهای جامعۀ مدنی، دانشگاهها، کمیسیون مستقل حقوق بشر، روشنفکران و مدافعین حقوق بشر، نمایندگان حکومت و پارلمان کشور و برخی از نمایندگان نهادهای جامعۀ جهانی در شهر کابل خواهد بود. درین دور، اعضای گروه کاری، با پیشکش کردن پیشنویس قانون دسترسی به اطلاعات، دیدگاههای مخاطبین را جمعبندی کرده و به غنابخشی پیشنویس میپردازند.
دور چهارم برنامه را راه اندازی گفت و شنود در شهر باستانی بامیان تشکیل میدهد. درین دور، دیدگاههای نمایندگان جامعۀ مدنی و حقوق بشر بامیان، همراه با واکنشهای روشنفکران، نهادهای اکادمیک و نهادهای دولتی، توسط گروه کاری جمعبندی میگردد.
دور پنجم این برنامه را گفت و شنود سازنده در شرق کشور، تشکیل میدهد. درین دور، نمایندۀ گروه کاری، پیشنویس غنی شده در سایر نقاط کشور را جمعبندی کرده و به نمایندگان جامعۀ مدنی، رسانه ها، نمایندگان دولتی، دانشگاهی و روشنفکران ولایت ننگرهار پیشکش مینماید. درین دور، که گروه کاری دستاوردهای مهمی را باخود خواهند داشت، پیشنویس را با مشروعیت بیشتر، برای برنامه ریزیهای بعدی، به دبیرخانۀ شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان ارایه میدهد.
دبیرخانۀ شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، همراه با گروه کاری، دیدگاههای گسترده یی را که از سراسر کشور به دست آورده و درجِ پیشنویس قانون دسترسی به اطلاعات کرده اند، در شهر مزارِشریف، با گروه کاری به بحث میگیرند. درین مرحله، برنامه های بعدی، برای مراحل قانون سازی این پیشنویس طرحریزی میگردد.
نشر شمارۀ ویژۀ مجلۀ انگاره
شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، برای تعمیم فرهنگ دسترسی به اطلاعات، شمارۀ ویژۀ مجلۀ «انگاره» را با تحلیلها، پژوهشها، مصاحبه ها و بحثها به نشر میرساند. در شمارۀ مذکور، مقاله هایی از نخبگان کشور، به منظور بازتاب ضرورت دسترسی به اطلاعات، به نشر خواهد رسید. شمارۀ ویژۀ انگاره، مقالات اعضای شورای ملی را، که در دومین سمپوزیم تحلیلی دسترسی به اطلاعات پیشکش میگردد، نیز به نشر میرساند و به نهادهای اکادمیک، کتابخانه ها، رسانه ها و مؤسسات آموزشی در سطوح مختلف، فرستاده خواهد شد.
نشر مطالب ویژه، از طریق ویب سایت شبکه www.cshrn.af
ویب سایت شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر، از ماه مارچ سال ۲۰۱۰، مطالب مستمر را به شکل زنجیره یی، برای پخش دیدگاهها، مقاله ها و مصاحبه های ذهنیت پرور در زمینۀ دسترسی به اطلاعات، به نشر میرساند. درین زمینه، دفاتر شبکه در سراسر کشور، در تماس نزدیک با نهادها و همکاران قلمی نشرات شبکه، روشنفکران و مدافعین حقوق بشر، در تهیۀ مطالب ویب سایت، سهم میگیرند.
همزمان با این برنامه های پنج مرحله یی گفت و شنود سازنده در سطح کشور، برنامه ها و کارزار گستردۀ رسانه یی، در سطح محلات و ملی، راه اندازی میگردد. درین زمینه، برنامه های محلی رادیویی و تلویزیونی، روزنامه ها، مجلات، ویب سایتها و گونه های دیگر رسانه یی، به حمایت و هماهنگی شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، برنامه های ذهنیت پروری برای ضرورت قانون دسترسی به اطلاعات را راه اندازی مینماید.■