«زنان برای اعتلای حقوق‌شان، جنبشی مستقل تشکیل دهند»
ایجاد مجمعی جدا از دولت از سوی زنان، از مواردی است که بارها بر آن تاکید شده است. به باور برخی فعالان مدنی، جنبش‌های مستقل زنان و دادخواهی‌های فراگیر آنان در سطح کشور می‌تواند یکی از راه‌های پیروزی آنان باشد .ضیا مبلغ، یکی از فعالان مدنی، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (از این به بعد «شبکه») می‌گوید زنان با ایجاد جنبش‌های مستقل می‌توانند نماینده‌گی بیش از نیمی از جمعیت کشور را تبارز دهند و از حقوق‌شان پاس‌داری کنند.
آقای مبلغ می‌افزاید که جنبش‌های زنانه‌ی متعددی، به ویژه از سوی مادران قربانیان در جهان (چون ترکیه و آرجنتاین)، به موفقیت‌های بزرگ و تاریخی دست یافته‌اند، اما در افغانستان زنان هنوز نتوانسته‌اند به صورت جنبشی مستقل برای اعاده‌ی حقوق‌شان وارد عمل شوند: «متاسفانه گروه‌های زنان و سازمان‌های غیر‌دولتی (NGO)، همواره در تلاش‌اند که از طریق حکومت به خواست‌شان برسند؛ از این رو آنان از نگاه طالبان کسانی‌اند که از سوی حکومت برای مذاکره تعیین شده‌اند.»
شبکه: آیا جنبش مستقل زنان بر دیدگاه‌های طالبان تاثیرگذار خواهد بود؟
مبلغ: این جنبش جدا از این‌که به چه میزان تاثیرگذار خواهد بود، باید به عنوان یک نیاز مهم برای آینده و صدایی از درون جامعه، با هدف تاثیرگذاری بر طالبان ایجاد شود. اجندای آن نیز باید توسط خود زنان تعیین شود، نه کسانی که دو طرف جنگ‌ا‌ند. این جنبش باید از تمام زنان نماینده‌گی کند؛ یعنی زنان از تمام ولایات باید در آن خود را بیابند و هم‌چنین بیوه‌زنان طالبان نیز باید در آن شریک باشند. در یک کلام، نبود چنین نماینده‌گی گسترده‌ای، باعث محرومیت زنان خواهد شد.
از سویی به باور آقای مبلغ، ترکیب جنسیتی تیم مذاکره‌کننده نشان‌دهنده‌ی وجود باورهایی مبنی بر عدم نیاز به مشارکت گسترده‌ی زنان است. وی می‌گوید، تعداد زنان در این تیم نشان می‌دهد که حقوق زنان و حق مشارکت آنان در پروسه‌های مهم ملی چون روند صلح نادیده گرفته می‌شود و این تفکر وجود دارد که نیازی به نماینده‌گی بسنده و برابر زنان نیست و زنان نمی‌توانند اجندای مذاکرات را ایجاد کنند و حرفی برای گفتن ندارند.
شبکه: برخی به این باور اند که اگر قرار باشد برای رسیدن به تفاهم با طالبان، برخی محدودیت‌های جزیی در مورد زنان پذیرفته شود، مشکلی پیش نخواهد آمد، نظر شما در این مورد چیست؟
مبلغ: چنین موضع ضعیفی از سوی زنان منجر به تحمیل حکومت بی‌رحمی چون امارت طالبان بر آنان خواهد شد. به باور من نباید با چنین سناریویی آماده مذاکره شد. در مورد حقوق شهروندی افراد، هیچ محدودیتی نباید پذیرفته شود؛ زیرا چنین محدودیت‌هایی با زیربنای ایدیولوژیک وارد و توجیه می‌شوند و شاید زنان پس از هشتاد سال هم نتوانند تغییری در آن بیاورند؛ چون طالبان حاضر به پذیرفتن این تغییر نخواهند شد.
شبکه: به نظر شما چه موضوعاتی مرتبط با زنان باید در مذاکرات مورد بحث قرار گیرد؟
مبلغ: به نظر من حقوق اساسی تمام شهروندان، اعم از زن و مرد، باید مبنای نظام آینده باشد. حق کار و تحصیل، حقوق مدنی، سیاسی و فرهنگی، حقوقی‌ا‌ند که در قانون اساسی و حتا در اعلامیه‌ی اسلامی حقوق بشر هم تضمین شده است. نمونه‌های بسیار زیادی از کشورهای اسلامی هستند که این حقوق را برای تمام شهروندان‌شان به رسمیت می‌شناسند. بنابراین بحث مغایر بودن این حقوق با شریعت باید پاسخ بیابد و گفت‌وگو با طالبان در مورد این موضوع، به ظرفیت و آماده‌گی دولت برای مذاکرات صلح بسته‌گی دارد.
شبکه: به نظر شما آیا تیم دولت، آماده‌گی لازم را دارد؟
مبلغ: به نظر من آماده‌گی کامل برای این گفت‌وگوها وجود ندارد و کسانی که قرار است با طالبان مذاکره کنند، از لحاظ نرم‌افزاری اصلاً آماده نیستند و هنوز هم نتوانسته‌اند پاسخ‌های قانع‌کننده و درستی برای شبهات طالبان در موارد گوناگون پیدا کنند.
شبکه: با این وجود چه‌قدر به نتیجه‌ی مذاکرات امیدوار هستید؟
مبلغ: بدیهی است که همه‌گی به یک نتیجه‌ی مثبت امید داریم، اما اگر از افراد مذاکره‌کننده انتظار داشته باشیم که خود را در این ماموریت مسوول بدانند و جنگ افغانستان را پایان بدهند، اشتباه کرده‌ایم؛ زیرا هیچ طرفی، ظرفیت و آماده‌گی لازم برای چنین ماموریتی را ندارد. از سویی افزون بر طالبان و دیگر گروه‌های مخالف دولت، مواردی چون تبعیض سیستماتیک، فقر، فساد ساختاری و کشت مواد مخدر از جمله عوامل جنگ در افغانستان‌اند که پایان جنگ در کشور، حتا پس از توافق صلح را با مشکل روبه‌رو می‌کنند.
به گفته‌ی این فعال مدنی، تجربه نشان می‌دهد که مذاکره‌ی صلح وقتی به نتیجه‌ی بهتری رسیده است که یکی از طرفین مذاکره تا اندازه‌ای در موضع ضعف باشد، اما در مورد افغانستان، این شرایط هنوز به وجود نیامده است؛ زیرا جنگ بین این دو تا حدودی در حالت موازنه قرار دارد. آقای مبلغ می‌افزاید که طالبان با طرح داعیه‌ی مذهبی برای پیش‌بردن جنگ توانسته‌اند حمایت تعداد زیادی از مردم را به دست بیاورند و در مقابل، حکومت تا کنون نتوانسته است یک ضد گفتمان شکل بدهد و طالبان را در جنگ نرم خلع سلاح کند.