نیاز به ایجاد جنبش‌های مستقل زنان؛ تنها یک جرقه کافی است
برخی زنان فعال به این باورند که زنان افغانستان برای دادخواهی و دفاع از حقوق‌شان، به‌ویژه پس از آغاز گفت‌وگوهای صلح که به ایجاد برخی نگرانی‌ها در رابطه با نادیده گرفته‌شدن حقوق آنان در این مذاکرات انجامیده است، باید دست به ایجاد جنبش‌های مستقل بزنند. این فعالان می‌گویند ظرفیت ایجاد چنین جنبش‌هایی در میان زنان و دختران تحصیل‌کرده‌ی کشور وجود دارد و آنان تنها نیاز به یک محرک دارند.
نیلوفر لنگر، روزنامه‌نگار، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید، نباید فراموش کرد که شمار زیادی از زنان افغان در بیست سال اخیر به مکتب و دانشگاه رفته‌اند، کار کرده‌اند و ظرفیت‌شان را در بخش‌های مختلف به نمایش گذاشته‌اند؛ پس نمی‌توان گفت که ظرفیتی برای ایجاد جنبش‌های مستقل در آنان وجود ندارد. «من این ظرفیت را حداقل در زنان تحصیل‌کرده‌ی افغانستان می‌بینم و به نظر من آنان فقط به انگیزه‌دهی نیاز دارند. به باور من تنها لازم است که یک گروه پیش‌قدم شود، مسئولیت بگیرد و این حرکت را آغاز کند و مسیری را در پیش بگیرد که امکان پیوستن زنان بیشتر را فراهم سازد. فکر می‌کنم که فقط به یک جرقه‌ی کوچک نیاز است و انتظار می‌رود که حداقل زنان باسواد و دانش‌آموخته‌ی کشور وارد چنین جنبش‌هایی شوند.»
شبکه: شمار زیادی از زنان، از جمله فعالان مدنی، در جریان گفت‌وگوهایی که با آنان داشته‌ایم از نتایج غیرقابل قبولی که ممکن است گفت‌وگوهای دولت با طالبان برای زنان داشته باشد ابراز نگرانی کرده‌اند، شما چه فکر می‌کنید؛ آیا مذاکره با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به‌ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
لنگر: دولت افغانستان، هیئت گفت‌وگوکننده و متحدان بین‌المللی کشور، که به نحوی نقش نظارتی هم دارند باید بپذیرند و به خاطر داشته باشند که طالبان پیش از هرچیز دیگری یک گروه افراطی دینی است و این گروه مشخصا با موضوعاتی از قبیل حقوق بشر، حقوق زنان، آزادی بیان و در کل ارزش‌های دموکراتیک مخالف است و به آن باور ندارد؛ بنابراین بهتر است که فریب ترفندهای سیاسی، حاشیه‌روی‌ها وکلی‌گویی‌های طالبان را نخورند. باور من این است که اگر ما فکر کنیم که طالبان با یک گفت‌وگوی گرم صلح‌آمیز به این نتیجه می‌رسند که به روند صلح بپیوندند و ارزش‌های دموکراتیک را بپذیرند در واقع خود را فریب داده‌ایم. آنچه لازم است انجام شود، این است که هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت با نمایندگان طالبان با قاطعیت وارد گفت‌وگو شود، نه با سیاست تضرع و مدارا. چیزی که باید به آن تاکید کنم این است که ارزش‌های دموکراتیک از جمله حقوق و آزادی‌های زنان، حقوق بشر، آزادی بیان، حقوق رسانه‌ها و سایر ارزش‌ها باید با جزییات در مذاکرات مورد بحث قرار گیرد و به شکل اساسی در مورد آن صحبت شود، اگر قرار باشد که در این موارد به کلی‌گویی اکتفا شود پس برای چه مذاکره می‌کنیم؟ آیا دلیل گفت‌وگو تنها قطع جنگ است؟ مسلما تنها بحث جنگ نظامی مطرح نیست، بحث اساسی بحث ارزش‌های دموکراتیک است که در این بیست سال در بدل قربانی‌های زیادی به دست آمده است؛ بنابراین اگر حکومت افغانستان در این روند ارزش‌های دموکراتیک را اساس قرار دهد و برای حفظ آن‌ها مبارزه کند پذیرفتنی است، اما اگر قرار است تصمیم‌گیری در این مورد را به طالبان بسپارند پس روند را لغو کنند و حکومت را به طالبان تسلیم کنند.
شبکه: آیا قاطعیت تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت ممکن است به نتایجی از جمله تغییر رویکرد طالبان نسبت به زنان بی‌انجامد؟
لنگر: من در بخش زنان هیچ امیدی به تغییر در تفکر طالبان ندارم و فکر می‌کنم هرگز تغییری در دیدگاه آنان نسبت به زنان نخواهد آمد و نمی‌توان مغز متحجر چندصدساله‌ی آنان را تغییر داد؛ بنابراین دولت افغانستان باید از موضع قدرت حرف بزند و به طالبان گوش‌زد کند که اگرچه یکی از اصلی‌ترین دلایل گفت‌وگوی دولت افغانستان با آنان توافق بر سر توقف جنگ و خونریزی است، اما طالبان این حق را ندارند که مانع ارزش‌های دموکراتیک و آزادی‌های زنان شوند. موضع دولت باید موضع قدرت باشد.
شبکه: آیا شما این توانایی را در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت می‌بینید؟
لنگر: ما تا اندازه‌ای به اعضای هیئت مذاکره‌کننده اعتماد داریم، اما نیاز است که دولت افغانستان و مشخصا حامیان بین‌المللی که به هرحال نان و قطعا فرمان هم می‌دهند نقش نظارتی و حمایتی داشته باشند و از هیئت مذاکره‌کننده پشتیبانی کنند تا این گروه بتواند از موضع اقتدار و حقانیت صحبت کند، در غیر این صورت هیئت دولت به تنهایی قادر به این کار نخواهد بود.
شبکه: به نظر شما حضور نمایندگان زن در این گفت‌وگوها می‌تواند تاثیری بر موقف طالبان نسبت به آنان داشته باشد؟
لنگر: بدون شک به حضور زنان نیاز است، اما این حضور باید فعال و قوی باشد. اعضای زن هیئت مذاکره‌کننده نیاز جدی به حمایت دارند، آنان باید صلاحیت کافی برای بحث و ایجاد گفتمان داشته باشند و دیدگاه‌های‌شان به عنوان محورهای اساسی بحث روی میز مذاکره مورد توجه قرار گیرد. حکومت افغانستان، نهادهای حقوق بشری و حامی زنان و نهادهای بین‌المللی حامی افغانستان باید از زنانی که در روند صلح حضور دارند حمایت کنند تا آنان بتوانند به شکل قدرت‌مند ظاهر شوند، در غیر این صورت نقش نمادین زنان که در میدان سیاست افغانستان معمول است، ره به جایی نخواهد برد.
شبکه: شهروندان زن برای حمایت از زنانی که در تیم مذاکره‌کننده استند چه باید کنند؟
لنگر: در حال حاضر ما از روش‌های مختلفی می‌توانیم استفاده کنیم، روایت حوادث و خشونت‌های اعمال‌شده بر زنان افغانستان و اعتراض در برابر آنچه طالبان در چند دهه‌ی اخیر بر سر زنان آورده‌اند، از راه‌های حمایت از اعضای زن در هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت است. ما باید از هر دریچه‌ی ممکن، از جمله راه‌پیمایی، نوشتن، هنر، برگزاری بحث و گفتمان‌های رسانه‌ای به گوش طالبان و جهانیان برسانیم که ما زنان افغانستان هنوز خشونت، نابرابری و ظلمی که طالبان بر ما اعمال کردند را به خاطر داریم، آن را فراموش نمی‌کنیم و طالبان را نمی‌بخشیم؛ پس ما با طالبان نیستیم و آنان را نمی‌پذیریم، ولی اگر سکوت کنیم و میدان را به نفع طالبان خالی کنیم، به این معنی است که ما به عنوان زنان افغانستان قربانی بوده‌ایم و باز هم قربانی می‌دهیم و تنها خواست ما قطع جنگ است، حتی اگر به قیمت تکرار قوانین دوره‌ی طالبان برای زنان باشد.
شبکه: فکر می‌کنید این اقدامات زنان تا چه اندازه تاثیرگذار باشد؟
لنگر: کنش و واکنش‌های هدف‌مند و منسجم زنان افغانستان در برابر طالبان، اگر به شکل درست هم‌رسانی شود می‌تواند به جهانیان نشان بدهد که زنان افغانستان برای حق‌شان و به خاطر قربانی‌هایی که داده‌اند ایستادگی می‌کنند و در برابر طالبان سر خم نخواهند کرد و نخواهند پذیرفت که این گروه یک‌بار دیگر حق آنان را زیر پا و آزادی‌های‌شان را سلب کند، آنان را خانه‌نشین کند و از ابتدایی‌ترین حقوق زندگی محروم‌شان بسازد، اگر این صداها به گوش جهان برسد بدون شک تاثیرگذار خواهد بود.
شبکه: پیش‌بینی شما از وضعیت زنان در حکومت پساصلح چیست؟
لنگر: همان‌طور که در آغاز اشاره کردم اگر دولت و طالبان تنها بر سر بحث‌های سیاسی و نظامی به توافق برسند و از بحث زنان و ارزش‌های دموکراتیک در قالب یک فقره‌ی کلی گذشته شود، در صورت امضای توافق‌نامه‌ی صلح، بدون شک فضا برای زنان بسیار محدودتر خواهد شد، حداقل پیشرفت در مشارکت سیاسی زنان اصلا متصور نیست و حضور پررنگ آنان در اجتماع، فرهنگ، اقتصاد، ورزش و دیگر حوزه‌ها به شدت زیر فشار خواهد بود، اما اگر روی ارزش‌های دموکراتیک با جزییات بحث شود و توافق صورت گیرد شاید بتوان به وضعیت زنان پس از گفت‌وگوهای صلح اندکی امیدوار بود.
شبکه: ارزیابی‌تان از آنچه تا کنون در مذاکرات صلح گذشته است چیست؟
لنگر: متاسفانه تا کنون هیچ امیدواری وجود ندارد، حتی اگر سر نخی برای امیدواری در بحث‌های سیاسی و نظامی وجود داشته باشد، من در مورد مسائلی از جمله ارزش‌ها و باورهای دموکراتیک از جمله آزادی بیان، حقوق بشر و حقوق و آزادی‌های زنان کاملا ناامید استم؛ زیرا هنوز هیچ چراغ سبزی در این روند نمی‌بینم، متاسفانه این روند از آغاز تا کنون گاهی به بن‌بست می‌خورد، گاهی پیش می‌رود و گاهی نیز متوقف می‌شود. من هیچ نشانه‌ای مبنی بر این که راهی برای رسیدن به صلح در یک فضای دموکراتیک وجود داشته باشد نمی‌بینم، از همان آغاز واکنش‌ها در برابر موضوعاتی از قبیل حقوق و آزادی‌های زنان و سایر ارزش‌های دموکراتیک فقط در حد کلی‌گویی و حاشیه‌روی بوده و در واقع هیچ حرف مشخصی در این مورد گفته نشده است که بتوان به آن امیدوار بود.
به گفته‌ی بانو لنگر آنچه برای او نگران‌کننده است، این است که در مذاکرات صلح، موضوع زنان به عنوان یک مسئله‌ی عمومی و عادی و بدون پرداختن به جزییات مطرح شود و در این مورد بحث نشود که دست‌آوردهای زنان باید حفظ شود و نباید در حقوق تحصیل، کار، فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آنان دخالت صورت گیرد.