نویسنده: Sayed Hussain Hussainy

برخی زنان فعال به این باورند که مشارکت بانوان به عنوان جمعیت غالب کشور، در روند صلح بسیار مهم است و باید در آن نقش سازنده‌ای داشته باشند. به باور آنان اگر زنان در روند صلح نقش نمادین داشته باشند، دست‌یابی به صلح نا ممکن خواهد بود.عادله بهرام نظامی، رهبر و موسس حزب ملی جمهوری‌خواهان افغانستان، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (از این به بعد «شبکه») می‌گوید، بانوانی که به نمایندگی از زنان در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت حضور دارند اشخاص توانایی استند، اما نمی‌توانند در موضوعات سرنوشت‌ساز سهمی داشته باشند.«زنان تیم به صورت عمیق در موضوعات مهم دخیل نیستند، اما با توجه به این‌که در تیم طالبان هیچ زنی حضور ندارد، عضویت زنان در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت یک گام مثبت به شمار می‌رود. امیدواریم آنان بتوانند از حقوق هم‌نوعان خود به خوبی دفاع کنند.»شبکه: آیا حضور زنان در تیم مذاکره‌کننده از لحاظ کمّی قناعت‌بخش است؟نظامی: تعداد زنان در این تیم کم است و این موضوع قابل قبول نیست، اما از همین گروه کوچک به عنوان صدای رسای زنان کشور حمایت می‌کنیم. اگر بانوان تیم با همین تعداد بتوانند از حقوق اجتماعی و سیاسی زنان دفاع کنند، می‌توان گفت آنان یک جمع نیرومند استند، در حالی که اگر تعداد بیشتری از زنان در این تیم می‌بودند و حرفی برای گفتن نمی‌داشتند بی‌فایده بود.شبکه: زنان بیشتر چه خواست‌هایی از گفت‌وگوهای صلح دارند؟نظامی: خواست ما این است که از تعلیم و تحصیل محروم نشویم و حقوق سیاسی و اجتماعی ما نادیده گرفته نشود. منظور از حقوق اجتماعی این است که زنان حق فعالیت در جامعه را داشته باشند، در ضمن در بخش اقتصادی نیز اگر زنی تاجر است باید اجازه‌ی پیش‌بردن فعالیت‌های خود را داشته باشد. در مجموع زنان باید از تمام حقوقی که مردان در یک جامعه دارند برخوردار باشند؛ زیرا به باور من برای پیشرفت…

یکی از نگرانی‌های شهروندان در رابطه با پیامد گفت‌وگوهای صلح این است که در نتیجه‌ی امضای موافقت‌نامه‌ی صلح و مشارکت طالبان در حکومت، برخی از ارزش‌های اجتماعی از بین بروند. برخی فعالان مدنی می‌گویند صلحی که با تحقق آن ارزش‌هایی چون حقوق اساسی شهروندان نادیده گرفته شود، برای هیچ‌کس پذیرفتنی نیست.سید محمد فقیری، فعال مدنی و استاد دانشگاه در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (از این به بعد «شبکه») می‌گوید، وجود صلح در جایی که ارزش‌های انسانی در آن نادیده گرفته شود، بی‌ارزش خواهد بود. «صلح در جامعه‌ای که ارزش‌های آن از بین رفته است، مثل آرامش در قبر است. هر گروهی که در افغانستان حاکم می‌شود، باید واقعیت‌ها و ارزش‌های جامعه را در نظر بگیرد و به آن احترام بگذارد. به حقوق تمام شهروندان از جمله زنان باید احترام گذاشته شود و زنان باید حق تحصیل و کار داشته باشند، در غیر این صورت صلح در جایی که عدالت و آزادی نیست، اهمیتی ندارد.»شبکه: ارزیابی شما از آن‌چه تا کنون در مذاکرات صلح اتفاق افتاده است، چیست؟ فقیری: از دید من آن‌چه در حال حاضر در دوحه جریان دارد، باید از دو نگرش خوش‌بینانه و بدبینانه مورد بررسی قرار گیرد؛ از یک سو گواه این استیم که طرف‌های سیاسی می‌خواهند مشکلات‌شان را با گفت‌وگو حل کنند و روی دیگر قضیه این است که طالبان تا چه اندازه ممکن است در برابر خواست دولت افغانستان، از جمله حفظ نظام جمهوریت از خود انعطاف نشان دهند و چه‌قدر تغییر کرده‌اند. باید هر دو سوی این موضوع به گونه‌ی جدی و آسیب‌شناسانه مورد بررسی قرار گیرد.شبکه: به نظر شما حملات طالبان در ولایات گوناگون، درست در جریان گفت‌وگوهای صلح چه مفهومی دارد؟فقیری: من فکر می‌کنم که جنگ برای طالبان پشتوانه‌ای برای مذاکره است؛ آنان اگر در میدان جنگ نتوانند دست‌آوردهای ملموسی داشته باشند، در میز مذاکره هم نمی‌توانند…

حفظ حقوق زنان، از جمله حق کار، تحصیل و مشارکت در سیاست و اجتماع از جمله موضوعاتی است که به باور فعالان حقوق زن باید به عنوان یکی از خطوط سرخ دولت در مذاکرات در نظر گرفته شود. به گفته‌ی برخی از این فعالان، موارد یادشده از حقوق آشکار و مسلم زنان است و نباید در گفت‌وگوهای صلح در مورد آن رایزنی صورت گیرد.روبینا شهابی، روزنامه‌نگار، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (از این به بعد«شبکه») می‌گوید، حقوق طبیعی زنان موضوعی نیست که نیاز به رایزنی داشته باشد، این‌ها حقوقی است که دین هم برای زنان در نظر گرفته است و آنان از زمان ظهور اسلام از آن بهره‌مند شده‌اند.«حقوق تحصیل، کار و مشارکت سیاسی زنان از موضوعاتی است که اصلا قابل بحث نیست، شاید در مورد تفکیک جنسیتی در مکاتب و دانشگاه‌ها ملاحظاتی وجود داشته باشد که آن هم بر بنیاد تجربه‌ی جوامعی که تفکیک جنسیتی و حجاب اجباری را به کار برده‌اند، نتیجه‌ی مطلوبی نداشته است.»شبکه: به نظر شما زنان در تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت می‌توانند از حقوقی که اشاره کردید دفاع کنند؟شهابی: با توجه به شناختی که از بانوان تیم دارم، اطمینان دارم که آنان توانایی، دانش و تجربه‌ی کار در سیاست را دارند و می‌توانند در مذاکرات صلح از حقوق آشکار زنان دفاع کنند. در مورد این‌که احتمالا سازش‌هایی صورت بگیرد نیز نگران نیستم؛ چون کسانی که به نمایندگی از ما به قطر رفته‌اند مسئولیت‌پذیر استند. به هر حال امیدواریم که گفت‌وگوها نتیجه‌ی مثبت داشته باشد.شبکه: ارزیابی کلی شما از جریان مذاکرات صلح چیست؟شهابی: به نظر من حالا برای قضاوت در مورد گفت‌وگوها زود است؛ چون هنوز هر دو تیم روی کارشیوه‌ی گفت‌وگوها به توافق نرسیده‌اند. یکی از موارد قابل نگرانی برای مدافعان حقوق زن و خبرنگاران این است که ایدئولوژی طالبان قابل تغییر نیست، به عبارتی اگر ایدئولوژی آنان تغییر کند…

آگاهان به این باورند که در حوزه‌ی سیاست و حکومت‌داری در جوامع دموکراتیک تنها معیار، مردم استند و برای دست‌یابی به صلح عادلانه باید آزادی‌های اساسی آنان در نظر گرفته شود، در غیر این صورت تلاش‌ها به صلح ناعادلانه منجر خواهد شد.سید جواد سجادی حسینی، پژوهش‌گر و استاد دانشگاه در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (از این به بعد «شبکه») می‌گوید، چنان‌که تجربه‌ی جنگ‌های جهانی اول و دوم نشان می‌دهد، پایان جنگ و خشونت الزاما باید منجر به برقراری عدالت و برابری شود، در غیر این صورت صلح محقق نخواهد شد. «اگر در گفت‌وگوهای صلح، عدالت و آزادی‌های اساسی مردم را در نظر بگیریم صلح خودبه‌خود محقق خواهد شد، در غیر این صورت هر نوع تلاشی ممکن است تنها منجر به قطع جنگ شود و به  هیچ‌وجه به صلح عادلانه دست نیابیم که در این صورت بستر یک جنگ دیگر در قالبی دیگر فراهم خواهد شد.»شبکه: ارزیابی شما از جریان مذاکرات صلح تا کنون چیست؟ به نظر شما این مذاکرات تا چه اندازه موفق خواهد بود؟سجادی حسینی: برای این ارزیابی باید عمل‌کرد هردو طرف را در نظر بگیریم. حکومت افغانستان با این‌که برای آغاز گفت‌وگوهای صلح بهای گزافی را که همان آزادسازی پنج‌هزار زندانی بود پرداخت، اما در قبال این حسن نیت، پاسخ شایسته و مناسبی دریافت نکرد و طالبان نه تنها خشونت‌ها را کاهش ندادند، بلکه به آن افزودند. این گروه در مذاکرات موضوعاتی را مطرح می‌کند که با واقعیت‌های عینی جامعه‌ی افغانستان سازگار نیست. وقتی ساختمان صلح طراحی و مهندسی می‌شود، نباید هیچ‌گونه عیب و نقصی در آن وجود داشته باشد؛ زیرا هر عیبی باعث می‌شود که این ساختمان فرو بریزد و شمار زیادی زیر آوار شوند؛ بنابراین وقتی طالب به دموکراسی، حقوق بشر و حقوق زنان بی‌توجه است و تنها باورهای ابتدایی و قرون وسطایی خود را مطرح و برای برآورده‌شدن آن…

برخی آگاهان با انتقاد از ضعف کیفیت مذاکرات بین دولت و گروه طالبان می‌گویند، موقف دولت در رابطه با دفاع از آن‌چه به عنوان خط سرخ پذیرفته شده، ناپایدار است. سید حسین اشراق حسینی، رییس موسسه‌ی مطالعات و تحقیقات نبراس در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (از این به بعد «شبکه») می‌گوید، زیاد به موقف دولت در رابطه با دفاع از خطوط سرخ خوش‌بین نیست. «خطوط سرخی که دولت تعیین می‌کند در نوسان است و هر روز سبز می‌شود؛ به همین دلیل چندان به این موضوع باور ندارم که دولت واقعا برای یک خط سرخ خواهد ایستاد.»شبکه: بیشتر در مورد ارزیابی‌تان از گفت‌وگوهای صلح بگویید.اشراق حسینی: نفس گفت‌وگو خوب است و مورد استقبال جامعه‌ی ملی و بین‌المللی قرار گرفته است، اما متاسفانه روند گفت‌وگو از لحاظ تخنیکی و گرایش‌های سیاسی هنوز هم مشکلاتی دارد و نگرانی‌هایی را به وجود آورده است، به‌ویژه این‌که تحریک طالبان در مورد برخی از پیش‌فرض‌هایی که در گذشته داشته است، به نحوی پافشاری می‌کند.شبکه: منظورتان چه پیش‌فرض‌هایی است؟اشراق حسینی: پیش‌فرض‌هایی در رابطه با بحث مردم‌سالاری و انتخابات. همچنان این گروه برای زنان جایگاه چندانی قائل نیست و به ارزش‌های حقوق بشری بی‌اعتنا است. این‌ها همه نشان می‌دهد که طالبان هنوز هم با همان کلیشه‌ی تفکر امارت پیش می‌روند، فقط با کمی تغییر که آن هم روی دست‌گرفتن برخی معاملات با ایالات متحده‌ی امریکا است.شبکه: با این وجود آیا گفت‌وگو با این گروه به جایی خواهد رسید؟اشراق حسینی: من فکر می‌کنم این مذاکره پیش از این‌که یک هماهنگی برای پایدار کردن ثبات و دست‌رسی به توسعه و حکومت خوب و در مجموع احیای اعتماد ملی باشد، یک پروژه است که با برخی حلقه‌های داخلی و میان‌حلقه‌های خارجی تنظیم شده است، اگر چیزی غیر از این است، چگونه کشورهایی که مدعی درجه اول حقوق بشر، حقوق زنان و پرچم‌داری دموکراسی و مردم‌سالاری…

شماری از فعالان جامعه‌ی مدنی می‌گویند اگرچه هنوز نتیجه‌ی روشنی از گفت‌وگوهای صلح با مردم در میان گذاشته نشده است، اما در هر حال برگزاری آن اقدامی درست و از نیازهای مبرم بوده است.ذاکر استانکزی، رییس اجرایی انستیتوت جامعه‌ی مدنی افغانستان، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (ازاین به بعد «شبکه») می‌گوید، مردم از جنگ خسته شده‌اند و آغاز گفت‌وگوهای صلح فرصتی برای رهایی از این وضعیت است. «ما به عنوان یک کشور مصرفی، راهی به جز صلح نداریم. گفت‌وگوهای صلح را به فال نیک می‌گیریم و امیدوار استیم نتیجه‌ی خوبی داشته باشد.»شبکه: گفت‌وگوهای صلح چه فرصت‌ها و امیدهایی برای زنان ایجاد کرده است؟استانکزی: به نظر من از مهم‌ترین فرصت‌های ایجادشده در این گفت‌وگوها این است که زنان (اعضای تیم) می‌توانند به صورت مستقیم در مورد مسائل مربوط به خودشان با تیم مخالف بحث و گفت‌وگو کنند.شبکه: به نظر شما زنان تیم مذاکره‌کننده، چه موضوعاتی را باید با تیم مقابل در میان بگذارند؟استانکزی: به نظر من آنان باید بر حفظ دست‌آوردهای چندسال اخیر و حقوق‌شان تاکید کنند. همچنین تمام اعضای تیم باید در مورد دسترسی به عدالت، حقوق اقلیت‌ها و قربانیان جنگ و آزادی بیان گفت‌وگو کنند. به باور من تمام این موارد باید خط سرخ باشد.شبکه: در صورت مشارکت طالبان در قدرت، آیا زنان آزادی‌های کنونی مدنی را خواهند داشت؟استانکزی: این موضوع قابل پیش‌بینی نیست، اما امیدوارم طالبان در دیدگاه خود نسبت به این موضوع تغییر بیاورند؛ تا تمام شهروندان، اعم از زنان و جوانان، فرصت دست‌یابی به حقوق خود را پیدا کنند.شبکه: اگر قرار باشد در گفت‌وگوهای صلح، محدودیت‌هایی در رابطه با حقوق زنان وضع شود، به نظر شما قابل قبول خواهد بود؟استانکزی: در سال‌های اخیر دست‌آوردهای زیادی از جمله تصویب و تطبیق قوانین ملی و بین‌المللی داشته‌ایم و این بسیار مهم است و به نظر من حتی گذشتن از جزئی‌ترین آن‌ها، کار…

متأسفانه تا زمانی که انگیزه قومی در افغانستان برجسته باشد، جایگاه افغانستان در سطح بین‌المللی، توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی و رابطه ما با جهان مریض و نارسا خواهد بود.تبعیض  مربوط به قوم خاصی نیست، تمام اقوام افغانستان، تبعیض پدیده منحصر به قوم پشتون، یا تاجیک، یا ازبک و یا هزاره نیست، همه علیه همدیگر این تبعیض را اعمال می‌کنند.گفتگوی شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر با آقای شیر احمد سعیدی، دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل . احمد سعیدی لیسانس اقتصاد، ماستری علوم سیاسی دارد و اکنون در رشته روابط بین‌الملل در مقطع دکتری مشغول به تحصیل است، او بیش از 25 سال می‏شود که در حوزه مسائل فرهنگی فعالیت می‏کند و با گرایش‌های مختلف فکری و فرهنگی در افغانستان ارتباط خوبی دارد.  به باور شما آیا تبعیض (قومی، زبانی و مذهبی) در افغانستان وجود دارد؟ اگر بلی، این تبعیض بر مبنای چیست، قومیت، زبان، مذهب و یا هر سه؟ لطفاً توضیح دهید و اگر ممکن است چند مثال هم ارائه کنید؟جواب: تبعیض زبانی، قومی و نژادی در افغانستان یک پیشینه تاریخی دارد و دارای لایه‌های مختلف است. نمونه‌های واضح تبعیض‌ قومی، زبانی و مذهبی هم خیلی زیاد است. هرچند که تبعیض مذهبی در شرایط حاضر تا حدودی کاهش‌یافته است؛ خوشبختانه تقابل جنگ‌افروز میان دو مذهب بزرگ در افغانستان (تشیع و تسنن) خیلی محدود شده اما یک تبعیض آشکار در داخل مذهب تسنن میان پیروان مذهب امام اعظم و گرایش‌های وهابی-سَلفی وجود دارد.وقتی بین پیروان اهل سنت این‌گونه باشد، برخورد با اقلیت مذهبی همچون اهل تشیع و پیروان ادیان دیگر مانند هندوها چگونه خواهد بود؟ همین چندی پیش شاهد بودیم که تعدادی از پیروان هندو و اهل هنود را کشتند. کارته پروان یکی از مناطق مرکزی آن‌ها بود امروز کمترین جمعیت آنجا هندوها و اهل هنود هستند. بر اثر فشارهای مذهبی خانه‌هایشان، جای‌دادها و زمین‌های‌شان غصب شده و همه در حال…

به نظر من راه حل پشتونیزم، تاجیکیزم نیست. راه حل پشتونیزم، اوزبکیزم یا هزاره ایزم نیست، این ایزم­ها فاجعه را بیشتر می کند. ما باید به طرف قانون محوری برویم، حالا نامش را دموکراسی می گذارید، عدالت اجتماعی می گذارید و... باید به طرف ساختن یک دولت فراگیرملی برویم. چیزی که ما نتوانستیم ایجاد کنیم دولت فراگیر ملی است. یک دولت ملی که نگاه و توجه و اساس کارش همه شمول باشد. همه در نگاه او یکی باشند. مطابق قانون باشد. نشود که نمایندگان مجلس قانون­گذاری افغانستان بی سواد باشند. کسانی باید بروند که بفهمند چطور قانون بسازند و چطور از قانون حراست کنند. به باور شما آیا تبعیض (قومی، زبانی و مذهبی) در افغانستان وجود دارد؟ اگر بلی، این تبعیض بر مبنای چیست، قومیت، زبان، مذهب و یا هر سه؟ لطفاْ توضیح دهید و اگر ممکن است چند مثال هم ارايه کنید؟ در افغانستان چهار نوع تبعیض نهادینه شده است که مهمترین آن قومی است، بعد زبانی و بعد مذهبی و یک بخش بسیار عظیم آن جنسیتی است. این تبعیض‌ها رمز تمام پس ماندگی ها، مشکلات، جنگ و فروپاشی های نظام های سیاسی، تلفات و هدر رفتن فرصت ها همین چهار تا است. در تبعیض قومی، ساختار سازمان سیاسی افغانستان طوری است که بر اساس محور برتری قومی بنا شده است و شروع آن از زمان عبدالرحمن خان است، ولی آغاز تئوریزه شدن آن در زمان حببیب الله و امان الله توسط محمود طرزی بر می گردد. بعدا در زمان خاندان آل یحی (هاشم خان، داوود خان و..)این موضوع به اوج خود رسید و درست مثل نازیسم در اروپا عرضه به اجرا گذاشته شد.. مفهوم تبعیض قومی این است که تمام سیاست، اقتصاد، فرهنگ، تاریخ، ارزش‌ها، مدنیت گذشته و آینده، همه بر محور ارزش های یک قوم بنا می شود.. و هر آنچه غیر از این باشد،…

برخی زنان که در بخش نظامی فعالیت کرده‌اند می‌گویند، بانوان نظامی به عنوان کسانی که قربانیان زیادی برای دفاع از کشور داده‌اند، پس از توافقات صلح نیز باید در جایگاه کنونی خود باشند و حق فعالیت از آنان گرفته نشود.دگروال کبری، مدیر متقاعد انسجام جندر وزارت دفاع، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (از این به بعد «شبکه») می‌گوید، زنان نظامی از جمله قربانیان اصلی جنگ استند و از این‌رو نباید فرصت کار و حضور در اجتماع از آنان گرفته شود و باید برای ارتقای ظرفیت‌شان کار شود تا بیشتر رشد کنند.شبکه: به نظر شما چرا به حضور زنان در بخش نظامی نیاز است؟دگروال کبری: حضور زنان مانند مردان در بخش نظامی مهم است؛ زیرا در بسیاری از بخش‌های نظامی یک مرد نمی‌تواند به جای زن ایفای وظیفه کند؛ در حال حاضر هم زنان زیادی در قطعه‌ی خاص شب و روز در حال ایفای وظیفه استند.شبکه: به عنوان کسی که سال‌ها در بخش نظامی کار کرده است، چه تجربه‌هایی از کار در فضای ناامن دارید؟دگروال کبری: در طول مدت کار در این بخش، وظایف دشواری داشتم. باید بگویم کار ما کاری شبانه‌روزی بود. از تجربه‌هایی که در مورد مشکلات امنیتی دارم، یکی این است که برخی مواقع به من خبر می‌دادند که باید راه رفت‌وآمدم را تغییر بدهم؛ زیرا تهدیدهایی وجود دارد و به اصطلاح راپور من برای‌شان رسیده است، اما خوشبختانه هیچ‌یک از آن تهدیدها عملی نشد.شبکه: با توجه به موضع طالبان در برابر زنان اگر صلح برقرار شود، آیا به زنان نظامی اجازه‌ی فعالیت داده خواهد شد؟دگروال کبری: اگر یک صلح واقعی برقرار شود، فعالیت آنان ممکن خواهد بود؛ زیرا به نظر من در بین طالبان افرادی با سطح بالایی از آگاهی نیز هستند. در دوره‌ی کاری‌ام یک‌بار از یک طالب دستگیرشده شنیده بودم که می‌گفت، مادرش روش استفاده از یک سلاح را به…

نباید وقتی یک تاجیک بر سر قدرت  می‌آید، در همه بست‌ها تاجیک‌ها را تعیین کند، یا وقتی یک پشتون به قدرت می‌رسد همه سرمایه و قدرت را به پشتون‌ها بدهد. پادشاه‌هان هرطرف که می‌رفتند و می‌خواستند فتـح کنند یا کـدام مخالف شان را سرکوب کنند، اقوام نزدیک به خود را جمع می‌کردند و با استفاده از تعلقات زبانی، مذهبی و قومی مخالفان خود را سرکـوب می‌کـردند.می‌گفتـند که سرش از مــن، مـال و جایـداد‌شان از شـما. همه پادشـاهـان همین‌طور کردند. پرسش: به باور شما آیا تبعیض (قومی، زبانی و مذهبی) در افغانستان وجود دارد؟ اگر بلی، این تبعیض بر مبنای چیست، قومیت، زبان، مذهب و یا هر سه؟ لطفاْ توضیح دهید و اگر ممکن است چند مثال هم ارايه کنید؟ - هم دارد هم ندارد. تبعیض در بین مردم عوام تقریبا هیچ وجود ندارد اما، در بین  برخی کسانی که تحصیل یافته هستند و در مقام‌ها هستند، وجود دارد. به طور نمونه حذف نام‌های تاریخی برخی محلات نشان‌گر تبعیض زبانی است که شما به وفور آن را در سراسر کشور می‌بینید. پرسش: لطفا یک یا دو خاطره ای که خودتان یا یکی از دوستان تان مورد تبعیض قرار گرفته باشید را با ما شریک سازید؟ - چون در بغلان تولد شدم  و در همان جا کلان شدم، در بین خودمان به زبان پشه‌یی صحبت می‌کردیم. پدران ما را از لغمان به آن جا فرار داده بودند.در محل مان پدر کلان‌های ما انسان‌های مطرح بودند، زبان خود را نگاه داشتند، اما سایر اقوام مان که به جاهای دیگر رفتند زبان شان را فراموش کردند. باور کنید وقتی با قوم‌های خود مکتب یا شهر می‌رفتیم  و با زبان خود صحبت می‌کردیم، آن‌قدر تحت تاثیر قرار می‌گرفتیم که غرق عرق می‌شدم.  می‌گفتم کاش کسی از من نپرسد که قوم تو چیست؟ زبان تو چیست؟ زیرا شرایط ما را در تاریکی نگاه داشته بود…