نویسنده: Sayed Hussain Hussainy

(گفتگویی با چند شهروند عادی کشور در شهر مزار شریف، پیرامون دسترسی به اطلاعات) گفتگو گردان: نسیمه ازکیا دولتهایی که میخواهند نظام خود را دموکراتیک سازند، یا دولتهایی که ادعای دموکراتیک بودن را دارند، نیاز به یک سلسله اصول دارند و نظر به آن اصول و پایه ها، تشخیص میگردد که آیا این دولت دموکراتیک است یا نه؟ در پهلوی عناصر مهم دیگرمانند تفکیک قوا، ایجاد تشکلها، آزادیها، تشکیل احزاب ... یکی دیگر از مؤلفه های دموکراسی، دسترسی به اطلاعات است. در نظامهای دموکراتیک، مردم باید به آن دسته از اطلاعاتی که نیاز دارند دسترسی داشته باشند و آگاه باشند که در محیط و ماورای شان چی میگذرد و نظام انتخابی شان چگونه امور کشور را به پیش میبرد. همچنان با دسترسی داشتن مردم به اطلاعات، آنان آگاه میگردند که نظام انتخابی شان برای بهبود وضعیت آنها چی کارهایی میکند و این مسأله، فضای اعتماد میان مردم و نظام را به وجود می آورد. دسترسی به اطلاعات، از نیازهای جدی یک جامعه به شماد میرود. چون در نبود این حق، آزادی بیان، شفافیت و حسابدهی ... اصلاً معنایی پیدا نمیکنند و رسانه های آزاد و خبرنگاران در این حالات دچار مشکلات عمده میگردند و نمیتوانند نقش شان را به طور باید وشاید ایفا نمایند؛ چرا که آنها نمیتوانند به اطلاعاتی که باید برای مردم پخش و نشر گردند، دسترسی داشته باشند و نمیتوانند برای روشن ساختن اذهان عامه نقش بازی کنند. اما برخورد یا دسترسی به اطلاعات در افغانستان چگونه بوده است؟ مادۀ پنجاهم قانون اساسی افغانستان اشاره به این موضوع میرساند که شهروندان افغانستان تا حدی که به دیگران صدمه وارد نگردد، مطابق به احکام قانون، حق دسترسی به اطلاعات از نهادهای دولتی را دارند. اما مشکل عمده اینست که یک چهارچوب حقوقی که این موضوع را شکل رسمی بدهد تا حال وجود ندارد؛ تا مردم بتوانند…

پرس‌وشنید فهیم رسا با داکتر سمیع حامد، شاعر و نویسنده آقای حامد، من گمان می‌کنم دربارۀ بسیاری از مباحث مربوط به حقوق و آزادی‌های فردی و اجتماعی که در ده سال پسین به گونۀ مستمر موضوع گفت‌وگوهای جریان‌های گونه‌گون بوده است، فهم درستی وجود ندارد و می‌توان گفت در بارۀ مقولۀ آزادی بیان هم چنین است و همین سوء‌برداشت موجب سوء‌استفاده از آزادی بیان شده است. برای آغاز بحث می‌شود دریافت‌تان را از آزادی بیان بگویید. آدم‌ها در بارۀ آزادی بیان می‌توانند برداشت‌های گوناگونی داشته باشند و در چشم‌انداز این برداشت‌ها، خط‌ها و خطا‌ها و خطرهای بیان آزاد را مشخص کنند. چنان‌که ما با برداشت‌های مطلق‌انگار، موقعیت‌گرا، توازن‌اندیش، دست‌رسی‌محور و... رو‌به‌رو می‌شویم و می‌بینیم که یکی می‌گوید «هرچه می‌خواهد دل تنگت بگو» دیگری می‌گوید «هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد» و یکی هم فریاد می‌زند «چه سود از گفتنِ ما او اگر نشنید این آهنگ» است... امّا در عمل «آزادی بیان» چیزی کم‌تر و بیش‌تر از یک حقّ پشتیبانی‌شدۀ بین‌المللی نیست... حقی که در مادۀ نوزدهم اعلامیّۀ جهانی حقوق بشر و میثاق‌ها و آیین‌نامه‌های استوار بر آن مشخص شده است و دولت‌های پیمان‌بسته ناگزیر‌اند در پیوند با دولت/شهروند و شهروند/شهروند پاسدار این حق باشند و از آن‌جا که سخن از «آزادی بیان» است، می‌دانیم که آماج از «بیان آزاد» اندیشه‌هایی‌اند که «چالش‌انگیز»‌‌اند و در زمینه‌های استبدادی «مجاز» نیستند... درک این مسأله بسیار مهم است... ما دو گونه بیان داریم: یکی بیانی که فکری و فضایی را به چالش نمی‌کشد و در آن «دگراندیشی» و «مخالفت» نیست و دیگر بیانی که «مخالف» است و صورت‌بندی‌های موجود اندیشه‌گی را به چالش می‌کشد و آماج آن رسیدن به برداشتی تازه یا تأیید برداشتی مشخص از طریق «گفت‌وگو» است. آزادی بیان حقی مشترک است: هم به من و هم به مخالف من تعلّق دارد. پس خود «بی‌طرف» است. آزادی بیان…

تلویزیون «سبا» نامیست آشنا در خانوادۀ رسانه های کشور. اعتدال، تخصص و کارایی، سه مؤلفه اصلی کاری این رسانۀ فعال را تشکیل داده است. پس از دوران طالبان، زمینه های مساعدی برای رشد بی نظیر رسانه ها در کشور مساعد گردید؛ امّا درین میان، برخی از رسانه های وابسته و در بند ایدیولوژیها و کنشهای سیاسی نیز ظهور کردند. شناخت از رسانه های متعهد به ارزشهای ژورنالیسم دموکراتیک، زمان زیادی را دربر نگرفت. چون رسانه های رسالتمند، به زودی، در میان شهروندان افغانستان، خود را به اثبات رسانیدند. مردم نیز به زودی توانستد سچه و ناسچه را از هم تفکیک دهند. یکی ازین رسانه هایی که به زودی، در میان مردم جا باز کرد، تلویزیون «سبا» بود. جالب ترین ویژه گی و ابتکار تلویزیون سبا در استخدام جوانانی است، که به ارزشهای حقوق بشر، دموکراسی و آزادی، تعهد و رسالت دارند. برخی ازین جوانان، از مدافعین و فعالین حقوق بشر و جامعۀ مدنی استند که با شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، همکاری داشته اند. امروز این جوانان ارزشمند، کارهای بزرگی را برای تعمیم اندوخته های حقوق بشری، از طریق تلویزیون سبا و رادیو نوا انجام میدهند. نقش این جوانان رسالتمند را میتوان در برنامه های خبری، تحلیلی، هنری و پژوهشی تلویزیون سبا، به خوبی مشاهده کرد. برنامه های آگاهیدهی تلویزیون سبا از موازین و هنجارهای قبول شدۀ حقوق بشر، موازین دولت سازی، ملت سازی، نهادسازیهای دوران گذار، عدالت انتقالی، تعددگرایی و ایجاد جامعۀ مدنی، نهادینه شدن فرهنگ گفتگو، از ظرفیت و کیفیت قابل قدری بهره مند است. درین برنامه ها، تحلیلگران و شخصیتهای صاحب اندیشه و نظر، مسایلِ با اهمیتِ روز را به بحث میگیرند. گرداننده گان این برنامه ها، که آگاهیِ خوبی از موضوعاتِ قابل بحث دارند، جریان مباحثات را با دلچسپی زیادی گرداننده گی مینمایند، که پیامهای جالبی را به بیننده گان خویش وسیله…

عبدالاحمد یکی از اهالی شهر بامیان: مصاحبه کننده: طیبه خاوری پرسش: شما به حیث یک شهروند، آیا دسترسی به اطلاعات را به عنوان یک حق میبینید یا خیر؟ پاسخ: بله حق هر شهروند است که باید دسترسی به اطلاعات داشته باشد. من یک افغان هستم و در این مملکت زنده گی میکنیم و در تمام غم و شادی این مملکت شریک هستم، پس باید این حق را داشته باشم که از جریانات کشور خود با خبر باشیم. پرسش: به نظر شما حق دسترسی به اطلاعات در زنده گی روزمرۀ انسان چه تأثیر و اهمیتی دارد؟ پاسخ: وقتی دسترسی به اطلاعات داشته باشیم، از همه تحولات جهان و از تمام جریاناتی که در کشور ما و سایر کشور ها اتفاق می افتد باخبر میشویم و اگر باخبر نباشیم، چه میدانیم که عدالت هست یا نیست و چه جریانی میگذرد، مثل این است که در تاریکی زنده گی نماییم. پرسش: به نظر شما بی خبری از اطلاعات چه پیامدی را در پی خواهد داشت و چرا حق دسترسی به اطلاعات باید تأمین گردد؟ پاسخ: دست نیافتن به اطلاعات حق کشی است، تخطی از قانون است. هر قدر ظلم و فساد در دولت باشد ما بیخبر خواهیم بود و نمیدانیم این دولت به نفع ماست یا به ضرر ما، دولت ما خیانتکار است و یا خدمتگزار مردم. بی خبری مردم از رویدادهای سیاسی و اجتماعی کشور، افزایش بی عدالتی، ظلم و فساد، نا امنی، نادیده گرفتن مسؤولیتها و صدها مصیبت دیگری را در پی خواهد داشت. در مورد این که پرسیدید چرا باید حق دسترسی به اطلاعات تأمین گردد، باید گفت که با دسترسی مردم به اطلاعات، زمینه یی برای تأمین حقوق انسانها بوجود می آید؛ زیرا وقتی ما از فساد و عاملین آن باخبر باشیم، با آن مجادله صورت میگیرد و بالاخره فساد از بین میرود. کمی و کاستی ارگانها…