نویسنده: Sayed Hussain Hussainy

سخن این شماره زن و                                     لبه های تیز فقر وخشونت هشتم مارچ مصادف است به روز بین المللی همبستگی زنان جهان.درین روز، جامعۀ جهانی به گونۀ ویژه یی توجۀ دست اندرکاران ستراتیژیهای جهانی را به نقش زنان در اجتماعات مختلف جهانی جلب میدارد. این نقش در عرصه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مطرح بحث است. چنین تصور میشود که قرن بیست ویکم نیز مانند گذشته های دور و نزدیک دوران دشواری برای زنان در نقاط مختلف جهان خواهد بود. جهان امروز با چالشهای مهمی در برابر همسانی شهروندان خویش مواجه خواهد بود. به این چالشهای مهم نظر کوتاهی می افگنیم: بنیاد گرایی: سوگمندانه باید گفت که جهان امروزبه این پدیدۀ شوم درگیر مانده است. بنیاد گرایی از دایرۀ ایدیالوژیها پا فراتر گذاشته و عرصه های دیگراجتماعی واقتصادی را نیز صدمه زده است. زنان از قربانیهای اصلی بنیاد گرایی شمرده میشوند. قرائتهای نا سالم از دین و گونه های بینادگرایانۀ تفسیر و قرائت از آن، زنان را در محدوده های ناسالم اجتماعی قرار داده است. کمبود ستراتیژیهای همسانی جنسیتی: جهان امروز از نبود برنامه های سالم برای ایجاد فضای همسانیهای جنسیتی رنج میبرد. این دشواری حتی در کشورهای پیشرفته دنیا مشهود است. نبود این ستراتیژیها باعث گردیده است که زنان درحاشیه قرار گیرند و جهان، بزرگترین منبع انسانی خویشرا در حالت منفعل قرار دهد. نبود برنامه های هماهنگی برای فعال سازی نقش زنان در جهان روبه انکشاف: سده بیست، دوران تلاشهای گستردۀ جامعۀ بین المللی در تحت رهبری ملل متحد در زمینۀ هماهنگی جهان برای فعالسازی نقش زنان در جهان به انکشاف بود. اما تصور میشود که ارادۀ سیاسی گسترده برای هماهنگی جهانی در فعالسازی نقش زنان وجود ندارد. نبود این هماهنگی مهم میان جهان روبه انکشاف و جهان انکشاف یافته باعث گردیده است که بیشتر ۵۰ در صد زنان در قاره های آسیاو افریقا…

جاوید شکیب - کابل مقولۀ جامعۀ مدنی همچون سایر مقولات مدرن علوم اجتماعی، متأسفانه در افغانستان دچار ابهام و روزمرگی است. داستان این مقولات در افغانستان بیشتر به سرنوشت برخی از مهاجرینی میماند که از یکسو زمینۀ زنده گی بر مبنای فرهنگ خود را از دست داده اند و از سوی دیگر در فرهنگ کشور میزبان هضم نشده اند. ممکن است یکی از دلایلی که این مقولات در افغانستان مبهم و نامانوس باقی مانده است و یا هم نسبت به آن کج فهمی و کم فهمی وجود داشته باشد - با وجود کاربرد روزمرۀ آن - این باشد که متاسفانه گفتمان واقعی در این زمینه شکل نگرفته است و همچنان این گفتمانها از ویژه گی فراگیری، برخوردار نیستند. حقیقت و ماهیت اصلی این مقولات و چگونه گی آن در افغانستان، مورد پالایش و تأمل قرار نگرفته اند؛ چه رسد به این که آگاهی پیرامون این مقولات فراگیر و عام فهم شده باشد. در این نوشته تلاش شده است تا مقولۀ جامعۀ مدنی مورد تأمل قرار بگیرد. هدف نویسنده این است تا سؤالاتی را پیرامون موضوع در ذهن مخاطب ایجاد کند تااینکه پاسخی را در این رابطه داده باشد. هیچ گاه پند یکی از استادانم را فراموش نمیکنم که میگفت: " آموزگار خوب آن نیست که همه چیز را میداند و آنرا به مخاطبین می آموزاند، بل کسی است که مفکورۀ یاد گرفتن ایجاد میکند..." ممــکن است این گفتــــار وی تکمیل کنندۀ ضرب المثل «جوینده یابنده است» باشد؛ ولی چگونه میتوان جوینده شد؟ مفهوم جامعۀ مدنی: اصطلاح جامعۀ مدنی (Civil Society) به عنوان یک اندیشه، ریشه در فلسفۀ سیاسی قرن هجدهم در اروپا دارد، ولی به عنوان یک نهضت سیاسی – اجتماعی که خواهان و مدافع حقوق اساسی شهروندان در جامعه بوده و دارای جایگاه خاصی در نظام میباشد تا نقشهای ویژه یی را ایفا کند، بیشتر در نیمۀ…

...................................................... نسخۀ مکمل «انگاره» را به گونۀ «پی دی اف» دریافت نمایید.  

پوهنمل محمدایوب یوسفزی همکارعلمی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه بلخ مقدمه: طرح مفهوم جامعۀ مدنی ابتدا در میان اهل فکر و سپس ورود آن به گفتار سیاسی و عمومی در افغانستان، واقعۀ بسیار مهمی است که باید آن را به فال نیک گرفت. اما به نظر میرسد که شتابزده گی در توضیح و تفسیر آن و نیز امکان و احتمال بهره برداریهای گروهی و سیاسی تنگ نظرانه و دور از واقع، ممکن است نه تنها نتایج مفیدِ مورد انتظار را به بار نیاورد، بلکه موجب اغتشاش فکری بیشتر و سردرگمی و گمراهی گردد. متأسفانه در بحثهایی که در بارۀ جامعۀ مدنی صورت گرفته، این بدبینی ها به چشم میخورد. غفلت از مبانی عقلی و تاریخی جامعۀ مدنی، موجب شده است که عده یی از روشنفکران و سخنوران، خواستها و آرزوهای سیاسی درست یا نادرست خود را بدون هیچ محملی به مفهوم جامعۀ مدنی ربط دهند؛ به طوری که عده یی آن را صرفاً به معنای توسعۀ سیاسی و برخی دیگر تحقق آن را به نفع سلطۀ بخش خصوصی و شرکتهای چند ملیتی میدانند. چنانکه تعبیر های گوناگونی در مورد مفاهیم اساسی دنیای جدید، مانند آزادی، دموکراسی، لیبرالیزم و غیره موجود است که سبب مخدوش کردن و حتی غلط جلوه دادن بنیادهای مفهومی آنها میشود. در اکثر بحثها و مقالات موجود دربارۀ جامعۀ مدنی، تأکید بر وجهۀ سیاسی آن گذاشته میشود و تعریف آن در چارچوب پلورالیسم سیاسی، آزادی احزاب، مطبوعات، اصناف و دیگر تشکلها و انجمنها صورت میگیرد، و از روابط یا بهتر بگوییم نظم اقتصادی که در واقع تشکیل دهندۀ شالودۀ جامعۀ مدنی است، غفلت میشود. به عبارۀ دیگر، آنچه اغلب مورد بحث و دقت قرار میگیرد آثار و تبعات جامعۀ مدنی است، نه منشأ و بنیان آن. گرچه مشکل است در این مقالۀ مختصر همه جوانب مطرح در بحث جامعۀ مدنی را مورد مطالعه قرار…

 سخن این شماره آموزش حقوق بشر، نگرشی بر کارکردهای آموزشی شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر درپیوند با گفتمان حقوق بشر درافغانستان از دو سال بدینسو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان، در چوکات کاری اش، یونتِ آموزشِ حقوق بشر را به کار گماشته است و در این مدت با راه اندازی برنامه های مستمرِ آموزشیِ حقوق بشری، به یکی از بارزترین نهادهای افغانستان مبدل گردیده است. راه اندازی برنامه های آموزشیِ شبکه، با گونۀ متفاوتی از دیگر دست اندرکارانِ امور بوده است. در مباحثِ آموزشِ حقوق بشر از سوی شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر، زبان، اثرگذاری و شیوۀ بیان، به گونه های بسیار استثنایی، از اهمیتِ زیادی برخوردار بوده است. از سوی دیگر، شرکت کنندگانِ برنامه های آموزشی نیز از طیفهای مختلف، به گونۀ برگزیده می شوند، که بار و آماجِ مباحث را درک و هضم بتوانند. آموزگارانِ شبکه نیز خیلی با دقت برگزیده می شوند. نخست، زبانهای محل در ارجحیت قرار می گیرد، تخصص و کارایی پیش می آید و گونه های پیداگوژیگ نیز نقش بازی می کنند. این عناصر باعث می گردند، که برنامه ها به حدی جالب شوند، که برنامۀ آموزشی، از شکلِ «استادمحور» برون آید و مضمونِ محوری و گفتمانِ محوری، جایگزینِ آن شود. چندین بار اتفاق افتاده، که شرکت کنندگانِ برنامه های آموزشی، در هنگامِ وداع باهمدیگر، اشک ریخته اند و خاطراتِ روزهای فراموش ناشدنی را، را با عواطفِ صمیمانه یی با خود بُرده اند. این خود، تصورِ روشنی از فرهنگِ متعالیِ مناسبات و همکاری در میانِ کارمندان و همقطارانِ شبکه ارایه می دارد. به مشکل می توان به این باور دست یازید، که در جامعه یی که مطلقگرایی به تمرینِ روز مبدل شده بود، خردباوری و همدیگرپذیری نهادینه گردیده و جاگزینِ آن گردد. این ادعا را می توان، روزمره، در کارکردها و گونه های پرداختِ شبکه به خوبی مشاهده…