مقالات

اگر عدالت را از دولت بگیریم، چیزی جز یک مشت دزد به نامِ دولت باقی نخواهد ماند.                                                                                                                        «سنت اگوستین» نویسنده: راضیه صیاد دادرسیِ عادلانه، یکی از مسایلِ بنیادی برای حاکمیتِ قانون، عدالت و حقوق بشر به شمار می رود؛.زیرا عدالت، حق است و نباید برخلافِ آن عمل کرد. هرگاه چنین شود، بی عدالتی، بی دادگری و نادیده گرفتنِ حقوقِ شهروندی است. عدالت، با مفهومِ احترام به حقوق، رابطۀ تنگاتنگی دارد. در حقیقت، عدالت، رفتارِ مطابقِ قانون است؛ پس بی عدالتی، رفتارِ مخالفِ قانون و نقضِ حقوقِ بشر است. در واقع، دادرسیِ عادلانه، محاکمۀ شخص در پرتوِ قانون و با درنظرداشتِ احترام به حقوقِ شهروندی و زمینه یی برای ترویجِ حاکمیتِ قانون است. این حقوق، توسطِ هنجارهای ملی و بین المللی، در قالبِ بعضی از اصول، نظام مند شده اند. اصولِ یاد شده، شاملِ پرنسیبهای ناظر بر حقوق و آزادیهای متهم، از آغازِ مرحلۀ دادرسی تا صدورِ حکمِ قطعیِ دادگاه در پیوند با برائت و یا محکومیتِ شخص و حتا مرحلۀ بعد از محاکمۀ شخص است. به همین ترتیب، اصولِ ناظر بر حقوقِ جزای انسانی و پرنسیبهای تحقیق و تعقیبِ عدلی را نیز دربر می گیرد. این اصول قرار زیر اند: ۱- اصلِ قانونی بودنِ جرایم و جزاها: امروزه، قانونی بودنِ جرایم و جزاها، به حیثِ یک پرنسیب، در تمامِ کشورها به رسمیت شناخته شده است. این اصل توضیح می نماید، که در روشنی هنجارهای ملی و بین المللی، کدام عمل جرم است و کدام نوع مجازات برای آن تعیین گردیده است. اصلِ قانونی بودنِ جرایم و جزاها، در حقیقت، پایۀ حاکمیتِ قانون در هر کشور است. مادۀ ۲۷ قانونِ اساسیِ کشور، در این زمینه، می گوید: «هیچ عملی جرم شمرده نمی شود، مگر به حکمِ قانونی…

محمد رضا فرزام صحبت کردن در موردِ رابطه بینِ حقوق بشر و آموزش و پرورش، به دو بحثِ جداگانه بخش بندی می گردد: اول، حقِ آموزش و پرورش، به عنوانِ یک حقِ اساسی و مسلمِ انسانها. این حق از مهمترین حقوقی پنداشته می شود، که نه تنها در اعلامیۀ جهانی حقوق بشر، بلکه در پیمانِ بین المللیِ حقوقِ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و پیمانِ بین المللیِ حقوقِ مدنی و سیاسی نیز به آن تأکید شده است. در اعلامیۀ جهانیِ حقوقِ بشر آمده است که آموزش و پرورش، باید طوری سازماندهی شود که در جهتِ رشد و تقویتِ باورهای هم پذیری، تسامح و دوستی بینِ مللِ مختلف، نقشِ اساسی را بازی نماید. بحثِ اساسیِ دوم مربوط می گردد به نقشِ آموزش و پرورش در ارتقای ظرفیتِ روانیِ انسانها، از راه ایجادِ تحول در فرهنگِ یک جامعه، برای پذیرشِ ارزشهای مدرن، مانند: حقوقِ بشر. البته باید درنظر داشته باشیم که بحثِ اولی هم، از بحثهای خیلی جدی در تمامِ کشورهای جهان، به ویژه در کشورهای جهانِ سوم مانندِ افغانستان، می باشد. امروز، میلیونها انسان در سراسرِ کرۀ زمین و افغانستان، از این حقِ مسلمِ انسانی و اساسی شان محروم اند. امّا بحثِ دومی ما، اساسی تر از بحثِ اولی است؛ چون این بحث، به چگونگیِ نهادینه شدنِ ارزشهای حقوق بشر در بسترِ فرهنگیِ یک جامعه می پردازد. یعنی این بحث، در واقع، ارایه کنندۀ یک راهکارِ اساسی و ساختاری است برای رشد و گسترشِ ارزشهای حقوق بشر توسطِ ایجادِ تحول در فرهنگ، از راه تغییرِ باورهای فرهنگیِ مخالفِ حقوقِ بشر به باورهای فرهنگیِ موافق با حقوقِ بشر. بحثِ دومی به این می پردازد که نه تنها آموزش و پرورش، سرمایۀ انسانی لازم در فرایندِ توسعۀ سیاسی، اقتصادی و ... را در یک جامعه فراهم می نماید و توانمندیها و قابلیتهای نیروی کار را برای ایجادِ بازده بیشتر بالا می برد،…

این مقالۀ پژوهشی از سوی مرکزِهم آهنگی گفتمانهای آسیا- اروپا، به نامِ «سیان ریپ»، مقیمِ کمبودیا، توسط مؤلفِ آن پیشکش گردید، که در سومِ می سالِ جاری، به مناسبتِ روزِ جهانی آزادی بیان، به جایزۀ «مقالۀ برتر» نایل آمد. آزادی بیان «لطفاً آزادی خود را تمرین(استفاده) کنید، تا آزادی ما ترویج شود!»                                                                                                هوسین سوچی نوشتۀ ملک ستیز، کارمندِ ارشد در مرکز مطالعات جهانی و حقوق بشر آزادی بیان و حق آزادی بیان، یکی از اساسی ترین حقوق شهروندی هر انسان است. آزادی بیان تنها یک حق نیست؛ بلکه یک نهاد است. نهاد ارزشیِ است که انسانها را به دموکراسی باورمند می سازد. آزادی بیان، نردبانِ تمرینِ حقوق سیاسی شهروند است و مجموع پله های این نردبان، ضمانت کنندۀ حضور شهروند در حیات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اش می باشد. آزادی بیان و دیگر آزادیهای مهم شهروندی، دست به دست می گذارند و شهروند را خلق می کنند و از «رعیت بودن» و «تبعه بودن» نجاتش می دهند. این آزادیها عبارتند از آزادی عقیده، آزادی وجدان و آزادی تشکیل انجمن. آزادی بیان را نمی توان جدا از سایر حقوق اساسی شهروندی مطالعه کرد. آزادی بیان، در کنار دیگر آزادیهای فردی و اجتماعی، عدالت اجتماعی را بار می آورد، شهروند شدن را خلق می کند، شفافیت اجتماعی را به ارمغان می آورد، جامعۀ مدنی را استحکام می بخشد، باعث هم آهنگی و کانون سازیهای شهروندی می شود، ضمانت حضور شهروند در اداره را وسیله می گردد، ادارۀ سالم و تأمین رابطۀ سالم با اداره را شکل می دهد و حاکمیت قانون را به نهاد مهم شهروندی مبدل می گرداند. این مقاله تلاش دارد تا تصویری از آزادی بیان، مرزها، نقشها و پیش زمینه های آن، ارایه بدارد. رسانه ها و آزادی بیان؛ تنها در سال ۲۰۰۶ ، پنجاه و شش ژورنالیست به قتل رسیده است. تعدادی از آنها در…

احمد جاوید شکیب تلاش برای دریافت جایگاه فرد در جامعه و تعیین رابطۀ آن با دولت، همچنان تشخیص و تأمینِ حریمِ خصوصی، که ارادۀ فرد در آن حاکم است، منجر به پیدایشِ نظامِ حقوقیِ به نامِ حقوقِ بشر شده است. این نظام به یکی از پُرنفوذترین گفتمانهای عصر مبدل گردیده است. حقوقِ بشر، به مثابۀ بزرگترین دستاوردِ بشر در عرصۀ حقوقی، بارزترین پدیدۀ مشترک بینِ اعضای خانوادۀ بشری، محسوب می شود. حقوقِ بشر، با ادعای متواضعانۀ خویش برای آزادی، عدالت و صلح در جهان، بر تضمینِ حدِاقلِ حقوق و آزادیهای اساسی، صرفِ نظر از رنگ، جنس، مذهب، ملیت، نژاد و سایرِ تعلقاتِ سیاسی و اتنیکی تأکید می ورزد. حقوقِ بشر، از یکسو ساختارها و سنتها را به چالش کشانیده و از سویی هم سیاستمداران را به هراس واداشته است. حقوقِ بشر، یک گفتمانِ ریشه دار و چند بُعدی است، که شناسایی و تبیینِ آن، برای جلوگیری از مخالفتهای متعصبانه و موافقتهای شعاری، ضروری و مبرم می نماید؛ خاصتاً در کشورِ آسیب پذیری مانندِ افغانستان، که آثارِ جنگ و بحران بر سیمای آن نمایان است. برای این که بر خاکسترِ کشورِ آتشزدۀ خویش، افغانستانِ نوین را بنا گذاریم و با عبرت از میراثِ جنایاتِ ضدِ بشریِ سه دهۀ اخیر، فرهنگِ حقوقِ بشر را طوری نهادینه کنیم که احترام به کرامت و منزلتِ انسان، عمقِ محتوا و جانمایۀ آن را تشکیل دهد، لازم است تا آگاهی و شناخت از گفتمانِ حقوقِ بشر را گسترش داده و آن را تخصصیتر نماییم؛ تا با گسترشِ آن، زمینۀ تحقق و عجین شدنِ آن در زندگیِ اجتماعی، مساعد گردد. گفتمانِ حقوقِ بشر، حاویِ دو نوع مباحثِ ارزشی و هنجاری است؛ به این معنا که، هرگاه نوعِ پردازشِ دانشمندان و صاحبنظران را به گفتمانِ حقوقِ بشر بررسی کنیم، دو نوع مباحث را می توان دریافت، که نوعِ اول، ماهیتاً ارزشی و نوعِ دوم، ماهیتاً هنجاری…

نویسنده: ویرا رسیدن به صلح، آن هم صلحِ دموکراتیک، در حالِ حاضر، یکی از آرمانهای بشریت است. انسانها همیشه خواهانِ صلح و امنیت بوده اند. در واقع، ایجادِ دولتها و نظامهای پیچیدۀ بروکراتیک، برای رفعِ ناامنی و ایجادِ صلح میانِ انسانهای یک جامعه است. ممکن است انسانها، نه تنها در داخلِ یک جامعه، که در سطحِ جهان و در چهارچوبِ دولتهای مجزا نیز در برابرِ هم قرار بگیرند. وجودِ منافع و خواستهای انسانی، خواه ناخواه سببِ رویارویی میانِ انسانها می شود. این رویارویی، در صورتی که به شکلِ عقلانی مهار و مدیریت نشود، می تواند سببِ کشمکش و در نتیجه خشونت و جنگ شود. به میان آمدنِ دولتهای دموکراتیک، با تمامِ گستردگی آن، گامی بوده است برای مدیریتِ منافع و خواستهای انسانی در سطح ملی؛ تا رویارویی و برخوردِ منافعِ انسانها در سطحِ ملی نه تنها سببِِ جنگ و خشونت نگردد، بلکه جامعه را به سوی شگوفایی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سوق دهد. مهمترین گام، در این زمینه، به میان آمدنِ شیوه های رقابتی در عرصه های مختلفِ زندگی است، که خواستهای متعددِ انسانی را در جهتِ به دست آوردنِ منافع و امکاناتِ محدود، طوری سازماندهی کند، که در صورتِ پیروزی و یا عدمِ پیروزی، تمایل به خشونت و جنگ نداشته باشد. به گونۀ مثال: دسترسی به ثروت، خواستِ تمامِ انسانهای یک جامعۀ دموکراتیک است. هر شهروندی می خواهد ثروتِ بیشتری به دست بیاورد؛ در حالی که این ثروت، محدود است. در جوامعِ دموکراتیک، برای به دست آوردنِ ثروت، شهروندان باید به کار و رقابت رو بیاورند. کسانی که در میدانِ کار و رقابت برنده اند، می توانند از ثروتِ بیشتری برخوردار شوند. وجودِ رقابتِ سالم و غیرِ خشونت آمیز، در تحتِ نظارتِ دولت، در واقع، محیطی است، که برای مدیریتِ خواستهای اقتصادیِ شهروندانِ جامعۀ دموکراتیک، ایجاد شده است. در جوامعِ دموکراتیک، به اقتضای فضای غیرِ خشونتبار،…

ملک ستیز، کارمند ارشد در مرکز مطالعات جهانی و حقوق بشر mms@humanrights.dk ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، به تقاضای کناره گیری فرادکوف، نخست وزیر این کشور، پاسخ مثبت داد و به جای او چهرۀ نسبتاً ناآشنا، ویکتور زوبکوف، را برگزید. حالا، که کمتر از ۹ ماه به انتخابات روسیه باقیست، زوبکوف چه نقشی را بازی خواهد کرد و پوتین با این کارش چه پیامدی به آخرین ماه های حاکمیت پرقدرتش به نمایش خواهد گذاشت؟ زوبکوف کیست؟ ویکتور زوبکوف، که در ماه اکتوبر همین سال ۶۶ ساله می شود، در دهکدۀ گاچیسکی، در یک خانوادۀ دهقان تبار به دنیا آمده است. دوران کودکی اش را در اورال سپری کرد؛ جایی که بزرگترین سیاسیون روسیه از آنجا نشئت کردند. خانوادۀ زوبکوف زراعت پیشه بود. ویکتور جوان از پدرش که مرد زراعت پیشه بود، زندگی کردن را آموخت و به آن به صورت جدی پرداخت. سپس به خدمت ارتش رفت و دوران سختی از زندگی اش را تجربه کرد. ارتش، مکتب مقاومت را برایش آموخت و زندگی کردن را در هوای استقلالیت در آن تجربه کرد. وی، پس از دو سال خدمت در ارتش، به دانشکدۀ اقتصاد رو آورد و از تحصیلات در زمینه های اقتصاد، هیچگاهی پشیمان نگشت. چهل سال پیش از امروز، ویکتور زوبکوف، در ساحۀ اقتصادی دهکدۀ پلدوی اورال به کار پرداخت و درین مدت توانست مراحل مختلف رشد شخصیتی اش را درعرصه های مدیریتی و تخصصی سپری نماید. وی، در ۹ سال نخستین این دوره، به پست رییس عمومی نهادهای کوپراتیفی «پیرووا مایسکایا» دست یافت، که از نهادهای برجستۀ تولید مواد زراعتی در شمال روسیه، به شمار می رفت. پس از فروپاشی اتحاد شوروی، ویکتور زوبکوف ، به شهر سان پترزبورگ (لیننگراد پیشین)، به عنوان رهبر مؤسسۀ بزرگ تولید نفتی، به کار گماشته شد و سپس به عنوان معاون شهرداری شهر پترزبورگ به کار پرداخت. رسیدن به…

نوشتۀ ملک ستیز، کارمند ارشد در مرکز مطالعات جهانی و حقوق بشر mms@humanrights.dk این تصور همگانی گشته است که اگر جورج بوش نزدیک به هشت سال پیش به قدرت نمی رسید، امروز جهان امن تری را در اختیار داشتیم. منتقدین رییس جمهور به این باورند که دوکتورین بوش درد بزرگی به جهانیان به جا گذاشت؛ نخست این که ایالات متحدۀ امریکا، با استفاده از نیروی بزرگ نظامی خویش، بر تمامی گوشه های ستراتیژیک جهان حمله ور گردیده است، دوم این که ایالات متحده، با حملۀ نظامی، به نام تغییر رژیمهای دیکتاتوری به رژیمهای «دموکراتیک»، از همان نیروی خویش استفاده می نماید و سوم این که واشنگتن، این همه کارها را با دست تنهای خویش، بدون نقش نهادهای بین المللی و دولتها، انجام می دهد. منتقدین این نظریه فکر می کنند که دکتورین بوش، شهرت، محبوبیت و ارزشهای جمهوری امریکا را به صورت جدی صدمه زده و باعث بدنامی امریکا در سطح جهان گردیده است. منتقدین بوش می گویند که دکتورین او بر روابط شرق با غرب و بر تمدنهای انسانی نیز تأثیر بدی گذاشته است. آنها، ازدیاد فاصله ها میان جهان بینیهای دینی را از همین دکتورین می دانند. به باور آنها تغییر در هبری قصر سفید و یا جاگزینی رهبر دموکراتها در ادارۀ قصر سفید، جهان جدیدی را با طرحهای جدید امریکایی به ارمغان خواهد آورد؟ با مروری برین انتقادها، پرسشهایی مطرح می گیرند: آیا دکتورین بوش، دکتورین«"تنهابوش» می تواند باشد ؟ چنین تصوری می تواند، اسرارآمیز و در عین حال غیرواقعی به نظر برسد. این دکتورین در تأریخ و تجربۀ ایالات متحده، به خصوص پس از جنگ دوم جهانی، قرار داشته است. رابرت کیگن، یکی از پیشتازترین تحلیلگران سیاست خارجی امریکا، می گوید: «امریکا، در هر دوره از گذار زمامداران خویش، قدرتش را توسعه بخشیده است. سیاست توسعه بخشی قدرت در امریکا، جزئی از وجایب رهبران…

مکثی بر فرهنگِ شهروندی ما نوشتۀ ملک ستیز سالیان متمادیست که بارِ غربت برشانه هایم سنگینی می کند. مثل هرخارجی الاصل دیگر، زندگی را دراروپا، دشوارتر از آنچه که در نخستین سالهای اقامتم تصور می شد، درمی یابم. به نظرم اینجا چند عنصرتأثیرگذار عوض شده اند؛ یکی قوانین و هنجارهای اجتماعی، که دیگر آنچنانی «پذیرنده» نیستند؛ دیگر این که «من» آنچنانی که «خوش تصور" بود، عوض شده است. این دو عنصر، دو ذهنیت تازه یی زاییده اند؛ یکی در فرهنگ اجتماعی، که از هنجارهای تازه تأثیر پذیرفته و تغییرات جدی در آن رونما گردیده و دیگر «من» که از فرهنگ اجتماعی متأثر از هنجارهای تازه است، تغییر کرده است و دیگر آن «من» دیروز نیست. حال، هم «هنجار»ها و هم «من» ها باید کاری بکنند تا با «او» ها، کسانی که باشندگان اصلی اینجا هستند، هماهنگ شوند؛ ورنه این بار، سنگینتر خواهد شد. دیشب این بحث را پسرم کاوه، که سال آینده به دانشگاه خواهد رفت، با من مطرح نمود. در گفت و شنودی که با کاوه داشتم، دریافتم که این مرض به نسل دوم هم سرایت کرده است. برداشت من ازین بحث، از آماج هردوی ما، از درهم آمیخت گ ی هویت فرهنگی (Cultural Identity) (و حالت شهروندی) (Civil Status) ما، در جامعه نشأت می کرد. من پس از بحث دراز با کاوه، دریافتم که ما هردو، دو قاعدۀ مهم را باهم خلط کرده ایم: حالت مدنی و شهروندی خود را با هویت فرهنگی ما. به باور هردوی ما، که از دو نسل نمایندگی می کردیم، درهم آمیختگی این دو عنصر باعث در آمیختگی، درهمزیستی وهم آهنگی اجتماعی ما در جامعه می گردد؛ چیزی که مردم شناسان آن را درین ملکها به نام Integration می شناسند. کاوه می گفت: هویت فرهنگی، برای ما جوانان، شخصیت ما را می سازد. هویت فرهنگی، هسته یی ترین کلمه برای جوانیست…

(به مناسبت شصتمین سالگرد استقلال هندوستان) ملک ستیز، کارشناس مرکز مطالعات جهانی و حقوق بشر فیلهای هندی، که شانه های سنگین شانرا درجاده های پرخم و پیچ اقتصاد هندوستان هموار کرده اند، به شیرهای اقتصادی مبدل می گردند. امروز بزرگترین دموکراسی جهان، با وجود مقاومتهای دهشت افگنان و ریزش خون بیگناهان درین سرزمین پهناور، به سوی پیروزیهای جدید گام می گذارد. واقعیتهای امروز هندوستان، شباهتهای زیادی با فلمهای بالیوود دارند. حوادث امروز این کشور با احساسات، عواطف، اشک، خون، غربت، رقص و شادی و تحولات و مناقشات همراه است. زندگی روزانۀ این سرزمین زیبا، از تراژیدی و کمیدی و تغییرات جالب و دیدنی در صحنه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، پُر است. بالیوود به پهنای جهان گسترده است، جالبتر شده است و پُربیننده تر. هندوستان نیز چنین شده است. جالب، پُربیننده و پُر از حوادث. ملت هندوستان هیچگاهی، مانند امروز، مورد توجه جهانیان قرار نداشته است. اقتصاد رو به شگوفایی است، وجدان ملی شکل گرفته است و استقلالیت اقتصادی و سیاسی در ذهن هر هندوستانی جا گرفته است. هندوستان سرزمین ادیان، احزاب، جهانبینی ها، تفکرات، فرهنگها، رنگها و پوستها است. ادارۀ این سرزمین را سه میلیون انسان می چرخاند، که توسط هفتصد میلیون انسان انتخاب می گردند. در میدان سیاست هندوستان هیچگاهی خاموشی به ملاحظه نمی رسد. رسانه های این سرزمین پهناور را هرروز ماجراهای سیاسی دربر می گیرد. مقاله ها و گزینشهای ادبی، تحلیلی و خبری دست به دست می شوند و ذهن و فکر هر هندوستانی را به شور می آورد. هندوستان از لحاظ تعدد گروههای اتنیکی- قومی، در جهان بی نظیر است. نمایندگان این گروهها در هر جایی دیده می شوند؛ بدون آن که چه کمیتی را نمایندگی می کنند، جایگاهی برای خود درمی یابند و ملت را نمایندگی می نمایند. هرچند فقط دو فیصد مردم را سکهـ ها می سازند، ولی رهبری حکومت این…