نشرات

حسین سرامد جامعۀ مدنی، یک مفهومِ مدرن در علومِ اجتماعی و سیاسی است و تعاریفِ گوناگونی برای آن ارایه شده است. در یک معنا، جامعۀ مدنی، حوزه یی از روابطِ اجتماعی است که زندگیِ خصوصیِ افراد را از ساحۀ کنترلِ دولت، جدا می‌کند. در این حوزه، افراد بدونِ کنترلِ کاملِ دولت، با همدیگر ارتباط می‌گیرند و به فعالیت‌های جمعی دست می‌زنند و برای سامان بخشیدن به فعالیت‌های خود، به ایجادِ نهادها و مؤسساتِ اجتماعی، اقدام می‏کنند. لازمۀ وجودِ جامعۀ مدنی، فرهنگِ مدارا و دیگرپذیری است، تا در سایۀ آن، افراد و گروه‌های مختلفِ اجتماعی بتوانند با حفظ و احترام به تفاوت‌های همدیگر، به گونۀ مسالمت‌آمیز، در کنارِ همدیگر زندگی کنند و به فعالیت‌های خویش دوام دهند و به گفتگوهای مسالمت‌آمیز بپردازند. این مفهوم، اشاره به وضعیتی دارد که در آن، اولاً همۀ شهروندان، در سایۀ حمایتِ قانون، از حقوق و امتیازاتِ شهروندیِ برابر برخوردار اند و آزادی‌های آنان، برای دست‌یافتن به این حقوق و امتیازات، موردِ احترامِ نهادهای قدرت در جامعه قرار دارد. ثانیاً، همۀ شهروندان، برای دست یافتن به خواسته ها و حقوقِ انسانی و امتیازاتِ شهروندیِ خود، دست به ایجادِ نهادها و سازمان‌های مدنی می‌زنند و منافعِ صنفی و گروهیِ خود را در چارچوبِ آن تعریف می‌کنند و به گونۀ سازمان‌یافته و پیگیر، برای رسیدن به حقوق و امتیازاتِ قانونیِ خود، تلاش و فعالیت می‌نمایند؛ بنابراین، جامعۀ مدنی، دارای دو خصوصیتِ ویژه می‌باشد: یکی این‌که همۀ شهروندان، در آن از برابری حقوقی و قانونی برخوردار اند و هیچ‌گونه تبعیض و تمایزِ غیرِمنطقی، میانِ آنان جواز ندارد و موقعیتِ شهروندیِ هر فرد نیز توسطِ قانون تعریف می‌شود. دیگر این‌که، در جامعۀ مدنی، همۀ شهروندان، شهروندانِ فعال و کنشگر اند - یا حدِاقل تلاش می‌شود که فعال و کنشگر باشند، تا بتوانند در کنترلِ قدرت و نظارت بر عملکردهای قدرت، نقشِ مؤثر بازی کنند و از حقوقِ خود…

حسین سرامد هشتم مارچ برابر است با روز جهانی زن. روز هشتم مارچ به عنوان «روز زن» تقریباً به صورت اتفاقی تعیین شد. این روز حاصل مبارزات سخت و پیگیر زنان در کارخانه‌های آمریکا و آلمان و بعضی کشورهای دیگر، در جریان قرنهای نوزدهم و بیستم، است. کارخانه‌های بزرگ کشورهای صنعتی در قرن نوزدهم به نیروی انسانی ارزان برای کار ضرورت داشت. انحصار کارخانه‌ها و منابع کار باعث می‌شد که انسانها با شرایط بسیار طاقت فرسا و دستمزد ناچیز به کارهای بسیار شدید تن در دهند. نیروی زنان برای این هدف ارزانترین گزینه بود، از این رو زنان از وضعیت بسیار ناگوارتر برخوردار بودند. در سال ۱۸۵۷ در این روز کارگران نساجى زن در یک کارخانۀ بزرگ پوشاک، در نیویارک آمریکا،   براى اعتراض علیه شرایط توانفرسای کار و وضعیت اقتصادی ناگوار شان دست به اعتصاب زدند. با آن که اعتصاب آنان با توجه به انحصاری بودن زمینه‌های کار و امکانات مورد نیاز زندگی نمی‌توانست زیاد مؤثر تمام شود، ولی خاطرۀ این روز در ذهن کارگران کارخانۀ نساجی نیویارک باقی ماند. تمرکز امکانات اقتصادی در نیمۀ دوم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شرایط کار را هرچند سخت تر می‌ساخت، ولی زمینه برای گسترش اعتراضات زنانِ کارگر در کارخانه‌های بزرگِ کشورهای صنعتی نیز بیشتر می‌شد. در روز هشتم مارچ سال ۱۹۰۸، کارگران زن در کارخانۀ نساجی نیویارک، خاطرۀ پنجاه سالگی اعتصابِ سال ۱۸۵۷ را زنده کردند. اعتصاب آنان، صاحبان کارخانه را به وحشت انداخت و باعث شد که آنان را در محل کار شان محبوس کنند و آتش سوزی ناگهانی، که در این کارخانه اتفاق افتاد، باعث شد که حدود ۲۱ تن از این کارگران قربانی آتش سوزی شوند. پس از آن جنبشهای زنان، هشتم مارچ را به خاطرۀ جاودانۀ رنج و محرومیت زنان تبدیل کردند و در سال ۱۹۱۰ این روز را، به صورت رسمی، به عنوان…

حسین سرامد بحثِ قدرتِ سیاسی یکی از مسایلِ محوری در فلسفۀ سیاسی است و نحوۀ عملِ آن همواره از مهمترین مسایلِ مطرح در سیاست به شمار می‌رفته است. نمی‌توان در بحثِ سیاست و عملِ سیاسی، قدرت را فراموش کرد، زیرا در سیاست مهمترین چیز، کاربردِ قدرت و تعیینِ دامنه و نوعِ تأثیراتِ آن بر زندگیِ مردم است. اصولاً در تعبیراتِ گوناگونی که از سیاست ارایه می‌شود، یکی از نقشهای اصلیِ سیاست، کنترل و رهبریِ قدرتِ سیاسی است. از سوی دیگر، سیاست در متنِ روابطِ مردم به وجود می‌آید و امکانِ رهبریِ عملِ جمعی را در دست می‌گیرد. رهبریِ عملِ جمعی نیز با قدرت صورت می‌گیرد. قدرت، امکانِ انجامِ هر عمل را برای صاحبش فراهم می‌سازد. بنابراین هرگاه قدرت در دستِ کسی افتاد، به گونۀ طبیعی با انجام دادنِ عمل، بر سرنوشتِ مردم تأثیر می‌گذارد. از این رو قدرت را نمی‌توان از سیاست جدا دانست. زندگیِ مردم در هرحال متأثر از ساختارِ قدرت و نوعِ کاربرد آن توسطِ سیاستمداران است. پس باید زندگیِ اجتماعیِ مردم را در ارتباط با ساختارِ قدرتِ حاکم بر آن‌ موردِ بررسی قرار داد. از عبارات بالا روشن می‌شود که منظور از قدرتِ سیاسی، قدرتی است که از طریقِ ایجادِ همسویی میانِ افراد و سازماندهیِ آنها در جهتِ خواستهای معینی به وجود می‌آید. یعنی قدرتِ سیاسی، قدرتی است که از ارتباطِ انسانها و اشتراکِ شان در باور یا عقیده یی، چه به گونۀ آگاهانه و ارادی و چه به گونۀ غیرِ ارادی و غریزی، حاصل می‌شود. از این رو قدرتِ سیاسی، در هر حال، از متنِ مردم به وجود می‌آید. این نکته حتا در قدرتهای استبدادی نیز صدق می‌کند. با آن که قدرتهای استبدادی، توجیهاتِ غیرِمردمی و انحصاری دارند، ولی با آنهم روشن است تا زمانی که وجودِ «مردم» مطرح نباشد، نمی‌توان از شکلگیریِ قدرتِ سیاسی سخن گفت. به تعبیرِ دیگر، تنها زمانی می‌توان از…

حسین سرامد دموکراسی را معمولاً با تعریفهایی از قبیلِ «حکومتِ مردم»، «حکومت مطابقِ خواست و رضایتِ مردم»، «حکومت برای مردم»، «حکومت مطابقِ قانون» و ... تعریف می‌کنند. هرکدام از این تعریف‌ها برای تأکید روی یک نکته است، و آن عبارت از نقشِ محوریِ مردم در حکومت است. اگر درنظر داشته باشیم که مهمترین جدالِ تأریخِ سیاسیِ بشر همان تعیینِ جایگاه و نقشِ مردم در سیاست، و تأثیرِ سیاست بر سرنوشتِ مردم بوده است، دموکراسی، در میانِ نظامهای سیاسی مختلف، که در طولِ تأریخ توسطِ بشر برای ادارۀ حکومتها تجربه شده، مقبول ترین نظام شمرده می‌شود. از این رو امروز در سراسرِ جهان، گسترش یافته و رایج ترین نظامِ سیاسی شناخته می‌شود و حتا معیاری برای سنجشِ مشروعیتِ حکومتها نیز به شمار می‌رود؛ زیرا هدف از تشکیلِ حکومتها، در سیاستِ جدید، چیزی جز کمک به رفاه و آسایشِ همگانی، توأم با حفظِ حقوق و آزادیهای همگانی نیست. دموکراسی، به دلیلِ این که حکومت را در جهتِ رفاه همگانی و حفظ و رعایتِ حقوق و آزادیهای مردم سوق می‌دهد، به عنوانِ یگانه نظامِ مشروع قلمداد می‌شود. اگرچه دموکراسی هم خالی از صعف‌ و نواقص نیست؛ مثلاً دموکراسی نمی‌تواند از به وجود آمدنِ الیگارشی و نظامِ نخبه سالاری جلوگیری کند، که در اثرِ آن قدرت عملاً در انحصارِ افرادِ خاصی قرار می‌گیرد. این نقیصه و نواقصی از این دست، بیشتر سؤالاتِ مطرح در جوامعی است، که دموکراسی در آنها نهادینه شده و از امکاناتِ یک نظامِ دموکراتیک برخوردار اند؛ امّا در جوامعی مانندِ افغانستان، که تازه از زیرِ سلطۀ نظامهای استبدادی و خودکامه برآمده و می‌خواهند دموکراسی را تجربه کنند، رسیدن به دموکراسی یک آیدیال به شمار می‌رود و برخورداری از امکاناتی که دموکراسی در اختیارِ آن قرار می‌دهد یک آرزوست. از این رو طرحِ نواقصِ دموکراسی در این‌گونه جوامع موردی ندارد. ضرورتِ دموکراسی را این نکته توجیه می‌کند که درنظر…