گفت وشنودها

گفتگو با انجنیر یونس اختر، رییس مؤسسۀ ارتباط حسین سرامد اگر درنظر داشته باشیم که حق سیاسی، مثل تمام حقوق بشری دیگر، یک حق فردی است و مهمترین جلوۀ آن در انتخابات تبارز پیدا میکند، به نظر شما در یک جامعۀ بسته و قبیلوی، افراد چقدر میتوانند از این حق به صورت شایسته استفاده کنند؟ همان گونه که شما تذکر دادید، حق شرکت در انتخابات یک حق فردی است. شاید ضروری باشد که ابتدا در بارۀ این مفهوم اندکی توضیح دهیم. وقتی از حق فردی صحبت میکنیم، منظور ما این است که این حق متعلق به هر فرد انسانی است و هرشخص به عنوان یک فرد، از آن برخوردار است، نه به دلیل عضویت آن در یک جامعه و یک سنت و فرهنگ خاص. یعنی این حق تنها به خاطر ذات انسانی انسان، برای او ثابت میشود و هیچ ارتباطی با الزامات فرهنگی و سنتی جوامع ندارد، هرچند که فرهنگها و سنتها بر نحوۀ تحقق این حق تأثیر میگذارند. هر فرد از حق فردی، به گونۀ مستقل و آزادانه برخوردار است و نباید به خاطر هیچ مصلحت دیگری این حق را قربانی کرد. این حق زمانی امکان تحقق پیدا میکند که ارادۀ آزاد انسان احترام شود. با این توضیحات، حالا باید دید که آیا در جوامع قبیلوی این آزادی و ارادۀ آزاد انسان محفوظ است یا نه. همانگونه که در پرسش شما هم اشاره شد، جامعۀ قبیلوی، یک جامعۀ بسته است. یعنی محدوده‌های عمل و آزادی هرشخص مشخص شده و هیچکسی نباید از دایرۀ این خط کشیها پا بیرون بگذارد. الگوهای رفتاری و معیارهای قابل احترام، با جبر فرهنگ و سنتهای قبیلوی اِعمال میشود و تمام افراد باید خود را مطابق الزامّات و بایدها و نبایدهای سنتها و فرهنگ قبیلوی عیار بسازد. زیرپا گذاشتن الگوهای و معیارهای سنتی جامعۀ قبیلوی، به معنای ویران کردن هستی اجتماعی و معنوی…

در گفتگو با رضا فرزام، استاد دانشگاه کابل و عضو کانون تفاهم فروزان درویش افغانستان، دومین دور انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی را پشت سر گذاشته است، شما دیدگاه تان را درمورد این انتخابات بیان کنید. انتخابات اخیر، اتفاق مهم برای مردم افغانستان است. با وجود تمام نواقص که در مورد این انتخابات مطرح است، باید آن را دستاورد بزرگ برای افغانستان به شمار آورد. انتخابات، مکانیسمی است که حضور مردم را در حیات سیاسی شان، برای تعیین سرنوشت سیاسی کشور، تسجیل میکند. مؤثریت و سلامت انتخابات، تاحدود زیادی، به سطح شعور سیاسی مردم و حساسیت آنان در قبال سرنوشت شان منوط است. ازاین رو مؤثریت این مکانیسم در کشورهای عقبمانده با کشورهای توسعه یافته تر فرق میکند. با این همه، این انتخابات میتوانست خیلی بهتر از این برگزار شود. نبود امنیت، عدم شفافیت، دخالت ارگانهای اجرایی، عدم صداقت کمیسیون انتخابات و وجود زمینه های گسترده برای تقلب، از مواردی اند که می توانست جلوگیری شود. گفته میشود که نقش عوامل دیگر، از جمله نقش نیروهای خارجی در انتخابات، تأثیرگزارتر از نقش مردم است، شما دراین مورد چه نظر دارید؟ مبنای اصلی انتخابات براین نکته استوار که حکومت مال مردم است و تصمیم مردم در انتخاب مدیران سیاسی شان تعیین کننده است. از این رو اصولاً باید مردم، اولین و آخرین تصمیم گیرنده در تعیین زمامداران سیاسی و سرنوشت سیاسی کشور باشند؛ امّا متأسفانه چه به گونۀ تبلیغاتی و چه در موارد عینی و عملی، بر مؤثریت نقش نیروهای دیگر، از جمله خارجیها، رهبران و بزرگان اقوام و قبایل و قوماندانهای دوران جنگ آنقدر تأکید شده است که مردم خود را عامل دست چندم میشناسند. این مسأله باعث شده است که از یکسو مردم نسبت به انتخابات اعتماد خود را از دست بدهند و انتخابات را صرفاً یک نمایش برای مشروعیت بخشیدن به تصامیمی بدانند که توسط…

گفتگویی با محمد محسن ضیا ایوبی، مسؤول برنامه های مؤسسۀ خدماتی و فرهنگی طلوع و بنیاد اجتماعی برای توسعۀ روستاهای دور دست و عضو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان میدانیم که انتخابات مبتنی بر این پیش فرض است که حکومت مشروعیت خود را از مردم میگیرد. به نظر شما انتخابات افغانستان با چه مشکلاتی مواجه است و مشروعیت حکومت منتخب را چگونه بررسی میکنید؟ افغانستان کشوری است که سه دهه جنگ را پشت سر گذاشته و هنوز هم گرفتار مشکلات امنیتی گسترده است. همانگونه که شما گفتید، مشروعیت حکومتها ناشی از رأی مردم است و این مشروعیت زمانی وجود خواهد داشت که رأی مردم تبلور ارادۀ آزاد مردم باشد. به نظر من انتخابات در صورتی میتواند نقش مؤثر داشته باشد که در یک فضای امن برگزار شود و مردم بتوانند آزادانه از اراده و تصمیم خود برای انتخاب رییس جمهور و یا نمایندگان خود استفاده کنند. این زمانی ممکن است که امنیت سراسری در افغانستان وجود داشته باشد؛ زیرا وقتی امنیت نباشد تمام مردم نمیتوانند آزادانه در انتخابات شرکت کنند و بدون هیچ گونه فشار و ترس و محدودیتی رأی خود را در صندوقها بریزند. بنابراین انتخابات افغانستان با مشکلات امنیتی فراوانی دچار است و روشن است که ارادۀ آزاد مردم ممکن است تحت تأثیر این مشکلات امنیتی محدود شود و آنها نتوانند مطابق میل خود در انتخابات سهم بگیرند و رأی بدهند. نکتۀ مهم دیگر، عدم آگاهی کافی از انتخابات و اهمیت رأی است. مردم افغانستان تازه فرصت رأی دادن و انتخاب کردن رییس جمهور و نمایندگان خود را یافته است. به صورت طبیعی، ابتدایی بودن تجربۀ انتخابات، خود باعث کمبود آگاهی از آن است. از سوی دیگر، کمیسیون انتخابات و نیز نهادهای مدنی در زمینۀ آگاهی عامه از انتخابات، در قریه ها و مناطق دور دست توجه کافی مبذول نکرده اند. وقتی آگاهی عامه…

گفتمان ویژه یی درباب حق دستـرسی به اطلاعـات وتأمین دموکراسی صباح حق دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان، یکی از پیش زمینه های مهمی برای نهادینه شدن دموکراسی درکشور است که تحقق این اصل، با رهایئ مطبوعات ازبند انفعال وانحصار و ارتقای کیفی رسانه ها ارتباط ارگانیک دارد. درپیوند با دو مؤلفۀ مرتبط به هم یعنی (حق دسترسی به اطلاعات) و(تأمین دموکراسی)، این عزیزان صاحبنظر را به میزبانی گفتمان فراخوانده ایم: ۱- عبدالحمید مبارز رئیس اتحادیۀ ملی ژورنالیستان. ۲- میرعبدالواحدهاشمی مسؤول مؤسسۀ فرهنگی"نی". ۳- صدیق الله توحیدی مسؤول دیده بان رسانه ها. ۴- مجیب خلوتگرمسؤول بخش رسانه ها در مؤسسۀ OSI. ۵- معاون سر محقق سید علیشاه روستایار عضو اکــــــــادمی علوم افغانستان. ۶- انجنیرغلام سخی ارزگانی مسؤول سایت"کاتب هزاره"، پژوهشگر ونویسنده. واینک پرسشها وپاسخها را به ترتیب سیماهای تصویری آنان باهم میخوانیم: شما نقش رسانه ها را در بازتاب حقایق واطلاع رسانی در شرایط کنونی کشور چگونه ارزیابی میکنید؟ عبدالحمید مبارز: برخی از رسانه هاکه سعی دارند بیطرفی وغیر جانبداری خود را حفظ نمایند، میکوشند تا اطلاعات را بدست آورده به مردم برسانند. اینگونه رسانه ها تا اندازه یی مؤفق اند تا وجیبۀ خود را ادا نمایند؛ مگر بدون تردید به مشکلات وموانع روبرو شده وروبرو میشوند. میرعبدالواحد هاشمی: همانطوریکه رسانه ها را قوه چهارم و نظارت کننده بر سه قوه دیگر در حکومت های دمکراتیک شمرده اند تا از اعمال و رفتار این سه قوه دیده بانی نمایند در افغانستان هم میتواند چنین نقش را داشته باشند و تا حدی رسانه های افغانستان توانسته اند شهروندان را از وقایع و حوادث کشور در جریان بگذارند و این همه کار اطلاع رسانی دربسیاری از کشور ها مخصوصآ کشور های بحرانی و به طور مشخص افغانستان که مسؤولین حکومتی هیچ نوع عادتی ندارند تا اطلاعاتی را که حق شهروندان است در اخیتار رسانه ها قراربدهند؛ حتا بعض اوقات کار اطلاع…

گفتگو با احمد ضمیر جمال، رییس نهاد عیاران افغانستان در نظامهای دموکراتیک، انتخابات را به عنوان یک حق سیاسی برای ایجاد حکومت، یک اصل میدانند؛ لطفاً در مورد این حق توضیح دهید. حق سیاسی، یکی از حقوق بشری است. حقوق بشر، متعلق به تمام انسانهاست و هیچ تمایزی در رابطه با این حق، میان انسانها وجود ندارد. یعنی تمام شهروندان یک کشور، اعم از زن و مرد، پیر و جوان و مسلمان و غیرِمسلمان، باهم به طور مساوی از این حق برخوردارند و همگی به طور یکسان حق دارند که در انتخاب حکومت و زعیم سیاسی شان نقش بگیرند. طوری که شما گفتید، انتخابات یک حق سیاسی است و بنابراین همۀ شهروندانی که واجد شرایط رأیدهی باشند، میتوانند از این حق استفاده کنند و در انتخاب رییس جمهور آینده سهم بگیرند. این نکته را هم توضیح دهم که حق سیاسی عبارت از حقی است که یک شهروند در رابطه با قدرت سیاسی و دولت مربوطه در جامعه دارد. میدانیم که انتخابات، مهمترین جلوۀ حق سیاسی شهروندان یک کشور است؛ امّا حق سیاسی مردم در انتخابات خلاصه نمیشود، مردم، در مراحل پس از انتخابات دارای چه حقوق سیاسی هستند؟ حق انتخاب کردن، یکی از حقوق سیاسی شهروندان است. غیر از انتخاب کردن زمامداران سیاسی، حق نظارت بر اعمال و کارکردهای حکومت منتخب، حق دیگری است که بعد از آن که حکومت از طریق رأی مردم ایجاد شد، شهروندان باید از آن برخوردار شوند. قرار بر این است که حکومت باید خادم مردم باشد و برای رفاه و آسایش بیشتر مردم تلاش کند و مطابق خواست مردم عمل نماید. برای این که حکومت مطابق این قرار عمل کند باید شدیداً تحت نظارت مردم و نهادهای مردمی قرار داشته باشد. بخشی از این نظارت بر حکومت توسط نهادهای درون دولت انجام میشود. مثلاً: نمایندگان مردم در پارلمان و نیز قوۀ قضاییه،…

در گفتگویی با احمد جاوید شکیب، مسؤول بنیاد صلح و عدالت و عضو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان م. ح. خرسند پرسش: لطفاً در رابطه به اهمیت و نقش شوراهای ولایتی اندکی روشنی بیاندازید. پاسخ: در رابطه به اهمیت شوراها، با این مقدمه میخواهم آغاز نمایم: یکی از اصول پایه های دموکراسی را مشارکت شهروندان در حیات سیاسی کشور تشکیل میدهد. اگرچه مفهوم این مقوله، به یک کلیشه تبدیل شده، ولی بسیار با اهمیت میباشد. معنای مشارکت مردم در حیات سیاسی، به گونه های متفاوتی تعبیر و تفسیر گردیده است؛ ولی مفهوم بسیط و سادۀ آن، عبارت از تقسیم و گسترش قدرت بین شهروندان است، تا ادارۀ امور عمومی طوری صورت گیرد، که از یکسو کارایی و از سویی هم، در نهایت امر، رضایت شهروندان حاصل گردد. به عبارت کوتاه، در نظامهای دموکراتیک، قانونیت مهم است؛ ولی مشروعیت مهمتر از آن. نهادهایی مثل شوراهای ولایتی، مشروعیت نظامها را به وجود می آورند، تا «قدرت» را به «اقتدار» تبدیل نمایند؛ قدرت سیاسی را مهارکنند، تا از مسیر «خیر» به جادۀ «شر» منحرف نشود. مبنی برهمین دیدگاه است، که اشتراک در ادارۀ امور عمومی، یکی از حقوق سیاسی شهروندان محسوب میگردد و در قانون اساسی و اسناد بین المللی، بر آن تأکید صورت گرفته است. در افغانستان، مطابق قانون اساسی، اداره به دو بخش تقسیم میشود: ۱ ـ ادارۀ مرکزی: مجموع واحدهای اداری مرکزی است، که در رأس هریک آن، وزیر قرار دارد؛ ۲ ـ ادارۀ محلی: در رأس آن، والی قرار دارد. مطابق قانون اساسی، شوراهای ولایتی، در همکاری با ادارۀ محلی، جهت تأمین اهداف انکشافی دولت، مطابق قانون سهم گرفته، در مسایل ولایتی مشوره میدهد. یعنی از اجرای قوانین و برنامه های انکشافی ولایت، نظارت نموده، غرض بهبود امور ولایت و رفع مشکلات، مشوره دهی میکنند. پرسش: شوراهای ولایتی، چگونه تشکیل میشوند؟ پاسخ: پرسش خوبی را…

در گفتگو با ملکه قانع مسؤول مرکز آموزشی زنان و دختران بی بضاعت افغانستان و عضو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان ـ ابتدا در مورد مرکز آموزشی زنان و دختران بی بضاعت افغانستان توضیح مختصری ارایه کنید. مرکز آموزشی زنان و دختران بی بضاعت افغانستان، در سال ۱۹۹۷، در شرایط بسیار سخت، به فعالیت آغاز کرد. فعالیتهای اولی این نهاد، بیشتر در زمینه های آموزشی بود؛ ولی امروز دامنۀ فعالیتهای ما وسیع تر شده و در عرصه هایی مثل حقوق بشر و مسایل مدنی نیز فعالیت می کنیم. تمرکز اصلی کار ما روی تحقق حقوق زنان و دختران است. ـ لطفاً در مورد اهمیت انتخابات در تحقق حقوق سیاسی مردم، توضیح دهید. انسانها دارای یک سلسله حقوقی می باشند، که از جمله می توان از حق سیاسی او یاد کرد. با کاربرد حقوق سیاسی، مردم می توانند در تعیین سرنوشت و حیات سیاسی خود مشارکت داشته باشند. تمام انسانهای واجد شرایط، به طور یکسان، از این حق برخوردارند. این حق به مردم فرصت می دهد که خود کاندید یکی از پُستهای انتخابی باشند و یا شخص دیگری را در آن پُست حمایت و انتخاب کنند. به هر اندازه یی که مشارکت مردم در تعیین سرنوشت سیاسی شان گسترده تر باشد، به همان اندازه دموکراسی نیز عرض وجود می کند. بنابراین، انتخابات، زمینۀ سهیم ساختن مردم را در تعیین سرنوشت شان، مساعد می سازد. ـ تفاوت بین انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات شورای ولایتی، که قرار است همزمان برگزار شود، چیست؟ این دو انتخابات با اهداف کاملاً جداگانه برگزار می شود؛ یکی برای تعیین رییس جمهور و دیگری به خاطر تعیین نمایندگان مردم در شورای ولایتی برگزار می شود. انتخابات ریاست جمهوری، در سطح کُل کشور است؛ ولی انتخابات شورای ولایتی، در سطح ولایات برگزار می شود. شورای ولایتی هر ولایت، برای بهبود امور و تأمین اهداف…

گفتگویی با فهیم صادق، رییس مؤسسۀ مشارکت ملی و عضو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان حسین سرامد •  نهادهای مدنی، در یک جامعه، چه نقشی می‌توانند در نهادینه شدن ارزش‌های مدنی از قبیل دموکراسی و حقوق بشر و امثال آن داشته باشند؟ ◙ همانگونه که گفته می‌شود، دموکراسی بدون جامعۀ مدنی نمی‌تواند به وجود بیاید، نهادهای جامعۀ مدنی در راستای توسعۀ مدنی و سیاسی و دموکراتیک شدن یک جامعه نقش بسیار مهم و اساسی دارند. همچنان در راستای انکشافِ آگاهیِ مدنی و سیاسی و ترویج ارزش‌های مدنی، نقش بسیار مهم و بارز دارند. در واقع، آنچه را که نهادهای مدنی انجام می‌دهند، کاری نیست که حکومت بتواند آن‌ را انجام دهد. چنانچه حکومت، چنین وظایفی را انجام دهد، این حکومت یک حکومت توتالیتر و استبدادی خواهد بود. ما، در جوامع کمونیستی و سوسیالیستی شاهد نهادها، سازمان‌ها و مؤسساتی هستیم که به اصطلاح، آن‌ها را نهادهای اجتماعی می‌گفتند؛ ولی در واقع پیرو سیاست‌های دولت بودند و یک جانبه، از سیاست‌های دولت دفاع می‌کردند. امروزه مفهوم جامعۀ مدنی، یک مفهوم جدا از دولت است. ما نمی‌توانیم نهادهای دولتی را شامل نهادهای مدنی بدانیم. نهادهای مدنی، همانگونه که از نام شان پیداست، در راستای انکشاف مدنی و سیاسی، نقش بسیار بارز دارند؛ هرچند متأسفانه نهادهای مدنی در افغانستان هنوز نتوانسته اند چنین نقشی را به شایسته گی بازی کنند. •  با توجه به اینکه در آستانۀ انتخابات قرار داریم و تقریباً اکثر مسایل معطوف به این مسأله مطرح می‌شود، ما هم به رسم معمول، بحث خود را به این اتفاقِ مهم پیوند می‌دهیم: به نظر شما نهادهای مدنی چه نقشی می‌توانند در سلامتی انتخابات داشته باشند؛ چه انتخابات ریاست جمهوری و چه انتخابات شوراهای ولایتی یا انتخابات پارلمانی که قرار است چند ماه بعد برگزار شود ؟ ◙ نقش نهادهای مدنی، درکلِ ِ پروسۀ سیاسی، نقش برجسته و مهم…

در گفتگو با کریمه هدایت مسؤول ارتباطات و رسانه­ها در مؤسسۀ فرهنگی، آموزشی و اجتماعی زنان (AWRC) و عضو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان حسین سرامد انتخابات چیست و اهمیت آن در کجاست؟ ـ مشارکت در انتخابات، به عنوان یکی از مهمترین حقوق سیاسی شهروندانِ یک جامعه در تمام کشورهای دموکراتیک و نظامهای مردمی دنیا پذیرفته شده است. این حق، در قانون اساسیِ افغانستان نیز، برای شهروندانِ این کشور، درنظر گرفته شده است. انتخابات به این معناست، که مردم برای تعیین رییس جمهور، نمایندگان شان در پارلمان و دیگر پستهای انتخابی، سهم می گیرند و در حقیقت تلاش می­کنند، رهبران و زمامداران سیاسی خود را تعیین کنند. این حق توسط «رأی» تبارز می­یابد. بنابراین هرکس می­تواند به کسی که مورد پسندش است و او را کاندید شایسته­تر می­داند، رأی دهد؛ تا او رهبری قدرت سیاسی را در جامعه به دوش بگیرد. از این جهت، اولین نتیجۀ انتخابات این است که قدرت سیاسی، مطابق خواست و رضایت اکثریت مردم رهبری و اعمال می­شود و در جهت منافع مردم مورد استفاده قرار می­گیرد. باید دانست که حق رأی دادن و انتخاب کردن برای تک تک افراد جامعه، اعم از زن و مرد، ثروتمند و فقیر، قدرتمند و افراد عادی، پیر و جوان، که مطابق قانون واجد شرایط رأی دهی هستند، مساوی است و هیچ تفاوتی بین آنها وجود ندارد. به نظر شما در انتخابات پیش رو کدام چالشهای عمده، حق رأی دهی مردم را تهدید می­کند؟ ـ اولین چیزی که این حق مردم را تهدید می­کند ناامنی است. در شرایطی که امنیت مردم تأمین نباشد، مردم نمی­توانند از این حق خود به راحتی استفاده کنند و یا شاید نبود امنیت باعث شود که تعدادی از مردم از حق رأی دادن و انتخاب کردن زمامدار سیاسی خود محروم شوند. نبود امنیت بیشتر از همه زنان را از این حق…

در گفتگویی با خانم شیلا صمیمی مسؤول بخش دادخواهی شبکه زنان افغان (AWN) و عضو شبکۀ جامعۀ مدنی و حقوق بشر افغانستان لطفاً در مورد سازمان شبکۀ زنان افغان توضیح دهید. شبکۀ زنان افغان ( AWN )، برای حمایت از حقوق زنان و اطفال کار می کند و هدف ما حفظ و اعادۀ حقوق زنان است. به ویژه قانونی ساختن این حقوق و ایجاد اصلاح در قوانین غیرعادلانه که حقوق زنان را درنظر نمی‌گیرند. تا زنها نیز در کنار مردان بتوانند در ساحۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نقش برازنده‌ و مؤثر خود را پیدا کنند؛ به ویژه مشارکت در عرصۀ سیاسی، مورد توجه ماست. چون در آستانۀ انتخابات قرار داریم و توجه عموم نیز بر انتخابات متمرکز است، از سویی هم، انتخابات، از اولین تجربه‌های سیاسی در افغانستان است. در واقع انتخابات پیش رو دومین تجربۀ انتخاب یک رییس جمهور برای مردم افغانستان است. به نظر شما چه مسایلی می‌تواند کارآیی انتخابات را بیشتر کند و برای این که نتیجۀ انتخابات مطابق میل مردم باشد و نظام سیاسی یی که به وجود می‌آید هم مطابق میل مردم باشد؟ به نظر من اولین چیزی که خیلی مهم است شرایط برگزاری انتخابات است. یعنی کمیسیون برگزاری انتخابت چه نقشی را باید بازی کند که این شرایط خوب تر مساعد شود. شفافیت انتخابات چگونه تضمین می‌شود، تا اعتماد مردم نسبت به شرایط عادلانه و دموکراتیک انتخابات جلب شود، تا مردم باور پیدا کنند که حکومت به وجود آمده ناشی از ارادۀ آنهاست و نتیجۀ تصمیم مردم افغانستان بوده است. در غیر آن، مردم، با علاقمندی، در انتخابات مشارکت نخواهند کرد. نکتۀ دوم، ارادۀ مردم و مشارکت گستردۀ آنهاست. اگر مردم به انتخابات اهمیت ندهند و به آن علاقمند نشوند و در رأی دادن شرکت نکنند، در واقع، حکومت از پشتوانۀ مردم محروم می‌شود و این می‌تواند مشروعیت حکومت را زیر سؤال…