ریپوټونه

  افغانستان د بشری حقونو زیاتو میثاقونو او  تړونونو سره یوځای شوی دی خو کله ېې هم په دغو ژمنو عمل ندی کړی. دا هغه هیواد دی چې د بشری حقونو له نهو مهمو کنوانسیونونو څخه اووه ېې منلی دی – پرهغې سربیره د ماشومانو د حقونو دوو پروتوکولونو سره هم یوځای شوی دی.   د دغو اسنادو ډیره برخه د طالبانو له رژیمه مخکې حکومتونو کې تاید شوی دی. له هر کنوانسیون سره له یوځای کیدو وروسته په هرو څلورو یا پنځو کلونو کې د هغې راپور د هغه کنوانسیون اړوندې کمیټې ته لکه څنګه چې په سند کې غوښتل شوی وړاندې شی. خو په دې لیکنه کې تاسو وینۍ چې افغانستان آن له دغه کنوانسیون سره له یوځای کیدو نه ویشت کاله وروسته هم ندی توانیدلی ملګرو ملتونو سازمان ته راپور وړاندې کړی. لکه د توکمیز تبعیض د منع او د مدنی او سیاسی حقونو کنوانسیون چې افغانستان د دری ویشتو کلونو له تیریدو او د دویم راپور له ورکړې وروسته دریم، څلورم او پنځم راپور ندی ورکړی؛ او دولت هوډ لری د شکنجې  د منع کنوانسیون لومړی راپور له دوه ویشتو کلونو وروسته په روان کال کې اړوندې کمیټې ته وړاندې کړی.   د طالبانو د رژیم له ماتې وروسته، او په دوه زره شپږم میلادی کال کې د بشری حقونو د شورا له جوړیدو او د نړیوالو پړاونونو د بیا کتنې د میکانیسم یا UPR، له جوړیدو وروسته تر اوسه د افغانستان دولت توانیدلی چې دوه ځلې لومړی په دوه زره نهم میلادی کال او وروسته په دوه زره دیارلسم میلادی کال کې د یو پی آر تر نظر لاندې د بشری حقونو شورا ته په هیواد کې د بشری حقونو د عمومی وضعیت په اړه راپور وړاندې کړی خو دا راپورونه ناسم، اغراق لرونکی او  ناسم وو. او همداراز راپورونه د یوه ضعیف…

 د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې اتمه عمومی غونډه، د شبکې د غړو بنسټونو په ګډون د غبرګولی په یو ویشتمه نیټه په کابل کې جوړه شوه. عمومی مجمع یا عمومی غونډه د مدنی ټولنې او بشری حقونو د شبکې د پریکړې نیولو تر ټولو لوړه مرجع ده چې په هرو دوه کلونو کې یوځل ترسره کیږی او په هغې کې غړی بنسټونو د مدنی ټولنې او بشری حقونو د شبکې پر ستراتیژیکو مسایلو او پریکړو پلانونه کوی، او همداراز د دغه بنسټ د دریو کمیټو غړی په آزادو ټاکنو کې غوره کیږی. د مدنی ټولنې او بشری حقونو د شبکې مشر محمد نعیم نظری، د دغې غونډې په پیل کې د شبکې د لاسته راوړنو په اړه خبرې وکړې او د غړو بنسټونو کارنده همغږی او همکاری ېې وستایله. هغه له غړو بنسټونو وغوښتل څو د بشری حقونو د څار او د بشری حقونو د وضعیت د ښه کیدو لپاره په مشترکه توګه د عدالت غوښتنې په برخه کې تر پخوا زیاته ونډه واخلی. ښاغلی نظری زیاته کړه چې د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکه، په ۲۰۱۴ کال کې له غړو بنسټونو سره په نیږدې همکارۍ کې وتوانیده چې ۹ ټوکه روزنیز لاسوند او د بشری حقونو کتابونه خپاره کړی. هغه همداراز د مهمو راپورونو په اړه خبرې وکړې چې شبکې په ۲۰۱۴ میلادی کال کې جوړ کړی او اړوندو مراجعو ته ېې استولی دی. د ښاغلی نظری په وینا ICCته د UPR،د افغانستان د بشری حقونو په اړه کلنی راپور او د افغانستان د بشری حقونو د خپلواک کمیسیون پر کارونو د څار استول شوی راپورونه له استول شویو هغو څخه دی. د مدنی ټولنې او بشری حقونو د شبکې اجرایی رییس، د همغږۍ، ظرفیت پالنې، د بشری حقونو پر وضعیت د څار او عدالت غوښتنې په برخه کې له کړنو یادونه وکړه. له…

د لوی او بښونکی خدای په نامه تاسو ټولو درنو همکارانو ته د سلام او احترام په وړاندې کولو! لومړی له تاسو هریو څخه مننه کوم چې نن د افغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې د اوومې عمومی غونډې د جوړیدو شاهد یاست. د افغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې، خپل فعالیتونه د هغې مشروع تګلارې پر بنسټ چې د شبکې د غړو ټولنو لخوا تصویب شوی، عیار کړی او د هیواد په کچه ېې پلی کوی. د افغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې، مدنی ټولنو ته د بشری حقونو د ارزښتونو د ترویج لپاره لاره اواره کړې ده. اوس د افغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکه، د روښانه، اغیزمنو او ګټورو پروګرامونو په طرحه کولو او پلی کولو سره د هیواد په کچه د بشری حقونو د ارزښتونو د عدالت غوښتنې په برخه کې په سترې چتر ټولنې بدله شوې ده. له نړیوالې ټولنې، د بشری حقونو فعالانو او د ښځو چارو له فعالانو سره د کارنده اړیکو لرل د دې ښکارندویی کوی. د افغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې په تیرو دوه کلونو کې، په لاندو برخو کې فعالیت کړی دی: ۱ـ د بشری حقونو د ارزښتونو د مفاهیمو په اړه د ظرفیت پالنې په اړه د افغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې، د بشری حقونو د روزنیزو لاسوندونو په جوړولو او خپرولو سره، په هیواد کې د بشری حقونو د مفاهیمو د خپرولو په تر ټولو سترې سرچینې بدله شوې ده. دا لاسوندونه، مدنی ټولنو او دولتی ادارو ته د پروګرامونو د پلی کولو تګلاره او څرنګوالی روښانه کوی. د دغه لاسوند پر بنسټ، د روزونکو ډلې رامنځته کیږی او په کابل او نورو ولایتونو کې د شبکې د غړو ټولنو لپاره د روزونکو د روزلو زمینه رامنځته کیږی. موږ په تیرو دوه…

په افغانستان کې دنړۍ د څلویښتو زیاتو هیوادونو پوځی ځواکونه په کشفی او پوځی پروګرامونو لاس پورې کوی. نړیوال راپورونه څرګندوی، چې په دغو پوځی پروګرامونو کې زیات شمیر ملکی وګړی چې ډیری ېې ماشومان او ښځی دی قربانی کیږی. همداراز د دولت وسله وال مخالفان هم له ملکی وګړو څخه د ځان د سپر په توګه کار اخلی. په خواشینۍ سره باید ووایم چې په دې پوځی پروګرامونو په پراخه کچه نړیوال بشر دوستانه حقونه تر پښو لاندې کیږی. همداراز د سیاسی نظام په جوړښت کې د بشرغوښتونکو حقونو د فرهنګ په اړه د بشپړ اطلاعاتو نشتوالی د دې لامل شوی چې د بشرغوښتونکو حقونو په اړه د مدنی ټولنو د عدالت غوښتنې ونډه څرګنده نوی. دافغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې، د نړیوالو بشر غوښتونکو حقونو د فرهنګ د ترویج او تعمیم په موخه، د پوهاوی ورکولو او ظرفیت لوړولو یو پړاو پروګرامونه ترسره کوی. په دې لړ کې د افغانستان د مدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې په کابل د هیواد په شمال او شمال ختیځ، لویدیځ، سویل ختیځ او مرکزی سیمو کې د روزونکو د روزنې پلی کړی دی او له مخې ېې د « نړیوالو بشر دوستانه حقونو لاسوند طرحه شو »، او د مدنی ټولنو په واک کې ورکول شو. په هغه ژمنی ښونځی کې چې د نړیوالو بشر دوستانه حقونو په اړه، د کابل په سنترال په هوټل کې ترسره شو، د افغانستان له مرکز او ولایتونو څخه د شبکې ۶۵ مهمو روزونکو او غړو ګډون کړی وو او د نړیوالو بشر غوښتونکو حقونو پر ارزښتونو او شته ستونزو پراخ بحثونه وکړل. د دغه ښونځی د ګډونوالو په باور، د نړیوالو بشر غوښتونکو حقونو پر بنسټ، د افغانستان دولت، نړیواله ټولنه او ټولې ښکیلې ډلې باید دغو ارزښتونو ته خپله ژمنتیا او احترام په روښانه توګه مطرح کړی. د…

د بن کنفرانس چې په اوسنیو شرایطو کې د زیات اهمیت وړ دی، له ۲۰۱۴ میلادی کاله وروسته په افغانستان کې د امنیت ټینګښت او ملاتړ تعریف کوی. دا کنفرانس چې د مدنی ټولنې په پراخ حضور سره د آلمان په بن ښار کې جوړ شو، په نړیواله کچه د رسنیو لخوا خپور شو. د دې کنفرانس تر ټولو مهم پیغام د افغانستان په وړاندې د نړیوالې ټولنې ژمنتیا ده. په دې کنفرانس کې د امریکامتحده ایالاتونو، د اروپایی ټولنې غړو هیوادونو، هند، جاپان، کاناډا، آسترالیا او د افغانستان په بیا رغونه او دامنیت په ټینګښت کې ټولو شاملو دولتونو د خپلونو استازو په استولو سره له نوی نظام څخه د دموکراسۍ د ارزښتونو په ساتنې سره، بشری حقونو او د قانون حاکمیت ته په احترام له افغانستانه خپل ملاتړ اعلان کړ. په دغه کنفرانس کې د امریکامتحده ایالاتونو د بهرنیو چارو وزیرې، هیلری کلنټن په خپلې پنځه دقیقه یی وینا کې له افغانستانه د خپل دولت پر مرلاتړاو د مدنی ټولنې پر پیاوړتیا، د بشری حقونو او دموکراسې ارزښتونو ته پر احترام ېې ټینګار وکړ. د آلمان لومړۍ وزیرې میرمن مرکل، د خپل هیواد او اروپایی اتحادېې په استازی توب، له افغانستانه د دې اتحادېې د ملاتړ په وړاندې یو اصلی وارخ مخکی شرط د بشری حقونو ارزښتونو ته احترام وباله. په دغه کنفرانس کې یوشمیر نورو ګډونکونکو هیوادونو هم په افغانستان کې د اساسی قانون پربنسټ له یوه قانونمند نظام څخه ملاتړ اعلان کړ، له دې امله د افغانستان خلکو ته د دغه کنفرانس جوړیدل ډیر د اهمیت وړ وو. له دغه کنفرانسه یوه ورځ مخکې، په بنُ کې د مدنی ټولنو غونډه جوړه شوه. په دې غونډه کې د مدنی ټولنې ۳۴ تنو استازو چې په دیموکراتیکه بڼه د مدنی ټولنو لخوا انتخاب شوی وو ګډون کړی وو. په بنُ کې د مدنی ټولنو په…

له دوه زره لسم کال راهیسې په افغانستان کې د بشری حقونو د ټولنو ملاتړو بنسټونو پریکړه وکړه، تر څو په افغانستان کې د مدنی ټولنود ملاتړ لپاره یو صندوق جوړکړی چې له مخې وشی کولای د مدنی ټولنې د ظرفیت د لوړلو په برخه کې لازم ملاتړ وکړی او په دې برخه کې کارنده پروګرامونه همغږی کړی. دا ملاتړی دولتونه عبارت دی له بریټانیا، سویډن، ناروې، دنمارک او سویس. د دغو دولتونو مهم هدف، د افغانستان له مدنی ټولنې د ملاتړ په برخه کې د نړیوالې ټولنې د مرستو همغږی کول دی. له همدې امله ده چې توانمندۍ له دوه زره لسم میلادی کال راهیسې له مدنی ټولنو سره مشورتی غونډې جوړې کړې. د دغو خبرو او بحثونو پایله د «توان‌مند ۍ» په نوم د مدنی ټولنود همغږۍ د ملاتړی مرکز جوړیدل دی. توانمندۍ په ۲۰۱۲ کال کې خپل فعالیت پیل کړ. دغې ادارې په دریو پړاونو کې خپل فعالیت همغږی کړی دی. د توانمندۍ د فعالیتونو،لومړی برخه تشکیلاتی پروګرام جوړوی. په دې پړاو کې د توان مندۍ، اداری او مدیریتی تګلارې او موازین رامنځته شول. دوهم پړاو، لومړنی ملاتړ دی چې په دغه پړاو کې د مدنی ټولنو یوه برخه له ترلاسه شویو لارښونو څخه په ګټې اخیستو د توانمندۍ له اقتصادی او تخصصی ملاتړ څخه برخمن کیږی. د توانمندۍ د پروګرامونو دریم پړاو په بیلابیلو برخو کې د توانمندۍ، د اصلی پارتنرانو ټاکل دی. بشری حقونه په افغانستان کې د توانمندۍ له پروګرامونو څخه اصلی پروګرام بلل کیږی. د اصلی پارتنرانو د ټاکلو لپاره دغه بنسټ د بیلابیلو ادارو مدیریتی او څارنیزې پروګرامونه وه ارزول. د توانمندۍ څارنیزو ډلو هغو ادارو ته چې له توانمندۍ سره ېې د ستراتیژیک مشارکت غوښتنه کړې وه، دغو ادارو ته ورغلی او د هغو ادارو جوړښتونه، مدیریتی، اداری او اجرایی برخې وه ارزولې. له بلې خوا توانمندۍ د دغو…

شمسیه آذرمهر په هیواد کې د اداری فساد لمنځته وړو په موخه، د هیواد د پولیسو یو افسر له تیرو لسو میاشتو راهیسې نذری روژه نیولې ده. په بلخ ولایت کې د عامه نظم د تخنیک د شپږم نمبر د تخنیک لوا د امریت غړی نظام الدین فروتن، وایی تر هغه چې په هیواد کې اداری فساد لمنځه نوی تللی، روژه نیولو ته به دوام ورکړی. نوموړی په دې باور دی چې د اداری فساد لمنځته وړو هیڅ بله لاره پاتې نده پرته له هغې چې «الله تعالی »، ته مخه وکړو. تر اوسه هیڅ یوې ادارې د نظام الدین اعتراض ته پام ندی کړی، خو نوموړی وایی: « که څوک پاملرنه وکړی که نه، زه روژه نیولو ته دوام ورکوم او د هیواد له ځوانانو په ځانګړې توګه د هیواد له وسله والو ځواکونو څخه غواړم چې له ما سره یوځای شی؛ الله تعالی ته سجده وکړو او هیله وکړو چې دا فساد زموږ له هیواده ورک کړی». افغانستان د نړۍ د فاسدو هیوادونو د نوم لړ په سر کې راغلی دی. که څه هم چې حکومت د اداری فساد لمنځه وړو په موخه یوشمیر کمیسیونونه رامنځته کړی دی؛ خو دا ټولې هڅې تر اوسه ناکامه وې.

اطلاعاتو ته لاس رسی په هیوادکې په یو مهمې اړتیا بدل شوې. د اداری فساد پراخوالی، د ټاکنو پرمهال د وګړو غوښتنو ته بې پامی، د افغانستان دولت او وګړو ترمنځ د ارګانیکو اړیکو نشتوالی اطلااعاتو ته لاس رسی ته د سیدو په وړاندې ددغو ټکو ناوړه پایلې شمیرل کیږی. په تیرو شپږو کلونو کې د افغانستان مدنی ټولنې اوبشری حقونو شبکې د بشری حقونو په اړه ستر بحثونه په لاره اچولی، ددغو بحثونو په پایله کې د افغانستان مدنی ټولنه اوبشری حقونو شبکه دې ګډباور ته ورسیده ، چې اطلاعاتو د دلاس رسی موضوع د بشری حقونو د ارزښتونو دپلی کولو لاره اواره وی. اطلاعاتو ته د لاس رسی لپاره د تخصصی توګه بحث کولو په موخه، د مدنی ټولنې اوبشری حقونوشبکې د۲۰۰۹میلادی کال د مې په ۲۹ دمزارشریف په ښارکې تحلیلی سمپوزیم په لاره واچوه. دغه سمپوزیم اطلاعاتو ته د لاس رسی کموالی لاملونه تر څیړنې لاندې ونیسی او دافغانستان مدنی ټولنې اوبشری حقونو شبکې ته لا زیات وړاندیزونه وکړل. د مزارشریف تحلیلی سمپوزیم وموندله چې اطلاعاتو ته لاس رسی په دغه برخه کې قانون ته اړتیا لری. دغه سمپوزیم وړاندیز وکړ ترڅو په مزارشریف ښارکې د کارپوهو کسانو څخه یو ډله جوړه شی ترڅو دغه ډله اطلاعاتو ته د لاس رسی قانون خامه جوړه کړی. ددغه سپوزیم لاسته لاوړنې د مدنی ټولنې اوبشری حقونو شبکې په پروګرامونو کې شامل شوې. وروسته له هغه چې کاری ډله جوړه شوه، دافغانستان دمدنی ټولنې او بشری حقونو شبکې دارالانشا ددغه قانون لومړنۍ طرحې لپاره لومړنې مسوده طرحه کړه. د کاری ډلې غړی هریو ښاغلی سید محمد اسلامی د دینی چارو کارپوه، ښاغلی رحیم ابراهیمی ورځپاڼه لیکونکی، روڼ آنده او فعال کارکونکی ښاغلی تقی الله تقی او د حقوقی چارو کارپوه ښاغلی کاوه سحاب وتوانیدل د اووه میاشتو په موده کې د نه ستړی کیدونکو هڅو په پایله کې…

لطیف بهاند د " انګارې " مجلې په دې ګڼه کې د هیواد له تکړه لیکوال او شاعر لطیف بهاند سره مرکه لرو. په لومړی سر کې غواړم د ښاغلی بهاند د زدکړو او فعالیتونو په اړه لنډ معلومات وړاندې کړم. لطیف بهاند د محمد عمر زوی په ١٣٣١ لمریز کال کې د کابل په بریکوټ کې زېږېدلی دی. په ١٣۵١ لمریز کال کې د حبیبیې لېسې نه فارغ او د کابل پوهنتون د ادبیاتو په پوهنځی کې یې په لوړو زده کړو پېل وکړ. زده کړو تر څنګ کې یې د راډیو د هنر او ادبیاتو په اداره کې هم کارکولو. په راډیو کې پر تمثیل برسېره په لسګونو داستانونه او کره کتنې ولیکلې. د ١٣۵۶ لمریز کال راهیسې یې د افغانستان د علومو اکاډمی، راډیو ټلویزون او د کابل پوهنتون د ژبو او ادبیاتو د پوهنځی د استاد په توګه رسمی کارونه هم کړی دی. لطیف بهاند له هېواد نه بهر د هنری کره کتنې په برخه کې په ماسکو کې دوکتورا ترلاسه کړې. او اوس د بهرنیو چارو وزارت د ستراتیژیکو مطالعاتو د ریس په توګه کار کوی. د لطیف بهاند په لسګونو مقالې، کره کتنې او شعرونه له ١٣۵٢ لمریز کال راپه دېخوا د هېواد په مطبوعاتو کې خپاره شوی. نوموړی په دې وروستیو کې د تولستوی لیف نیکولای ویچ یو د ( جګړې او سولې ) په نوم اثر پښتو ژبې ته وژباړه. اوس ستاسو پام را اړو له ښاغلی بهاند سره د مرکې متن ته. د تولستوی له دغه کتاب سره تاسو څه ډول آشنا شوۍ او د دغه اثر د ژباړې لامل څه وو او څه شی تاسو وهڅولۍ چې دا اثر وژباړئ؟ زه داسی تصور کوم چې د لومړی ځل لپاره په افغانستان کې د " تولستوی لیف نیکولای ویچ " پیژندل ګلوی د په ۱۳۱۲ کال کی شوی چې…